New notes from Japan (7): Football priests

In the past decades, church membership rates in the Netherlands have decreased steadily. A majority of the population no longer attends church services, except for special occasions. This applies to Catholic churches as much as to Protestant ones. Whereas many people are interested in diffuse types of 'spirituality', they no longer feel attracted to traditional Christian beliefs and/or church services. Churches have tried to come up with new ways of attracting visitors, but most of these attempts have failed.

In the summer of 2010, Catholic priest Paul Vlaar came up with a creative strategy to attract people to his mass. It was the summer of the Vuvuzela World Cup, in which the Dutch national team made it to the final (where, sadly, it lost in the last minute of extra time because of a capital mistake of the incapable British referee). Capitalising on the football hype, the priest decided to organise an 'orange mass', in which he used football and petty nationalism as a way to get people interested in Christianity. He was very successful: his church was filled completely, which usually only happens on Christmas Eve, and his parish loved the service. The bishop, however, was not amused, and the popular priest was suspended.



I will refrain from criticising the Catholic Church now. Let me just say that I do not really understand why people would follow a religion in which some faraway, powerful yet all-too-human authority prescribes them what to do and what to believe. I guess I am a child of the Reformation, after all. Much more interesting, however, is the question as to why the orange mass seemed to appeal to the participants, and even attracted new visitors. Some of them may have come out of curiosity, no doubt, but there is a little bit more to it. Most of us have experienced feelings of excitement and passion when watching sport games, especially when watching in a group of people. During the most exciting moments, watching sports can arouse feelings that seem almost religious: heartfelt wishes, devotion and even ecstasy, if only temporarily. Hence, the association of religion and sport seems quite natural.

And why would it not? After all, 'sport' is a 19th century modern, secular, European category. Before the invention of 'sport', however, there were all sorts of competitions, celebrations, displays of physical strength and so on. 'Sport' existed long before it was categorised as such. So did, incidentally, 'religion' and 'theatre'. But for most of history, the three were not clearly separated, institutionally nor conceptually. The separation of religious ceremonies, performing arts and spectator sports is a fairly recent historical phenomenon.

"But there were already Olympic Games in ancient Greece," you may argue, suggesting that sport is not a modern invention at all. True, but those Olympic Games were not classified as sport in the modern sense of the word. They were, first and foremost, religious worship. That is, they were entertainment: primarily for the gods, secondarily for the people. They were also useful for preserving and improving relations with rival city-states, of course, or prepare for the next war - but their main significance was religious. Hence the name, for the Olympus is the mountain where the Greek gods used to live.

Likewise, there are plenty of examples of ritualised physical competitions - wrestling, running, horse-riding, fighting, swimming, archery and so on - with strong religious significance, all over the world. Even in modern times, sport often incorporates religious practices and beliefs. In Latin America and Africa, for instance, football is full of magical and ritual elements. And such practices are not limited to 'non-Western' cultures, as illustrated by the fact that Catholic priests often bless cyclists in the Giro d'Italia and other cycling competitions. The separation of sport and religion is an odd historical anomaly, their intertwinement the rule.

This fact is beautifully illustrated in Shinto shrine practices. Did you think football was invented by the British? Think again. Shrine priests have been performing a kind of ritualised football for centuries. Likewise, Sumo (the quintessentially Japanese sport that used to be broadcast live by Eurosport but in recent years has suffered from corruption and other scandals - perhaps due to its secularisation, who knows), originates in local shrine festivals, which had the dual purpose of entertaining the deities and contributing to social relations. And recently, I was invited by a shrine priest to attend the annual yabusame festival at Kamigamo shrine: a fascinating combination of high-level horseriding, archery, Shinto ceremony and popular entertainment. I greatly enjoyed it. But I would not know whether I should classify it as sport, as religion or as performing arts.



Last week, I went to Kumano. Kumano is an ancient pilgrimage centre, located in the Kii peninsula, an area in the far south of the Kansai region. It is one of the most beautiful places in Japan: high forested mountains, dramatic cliffs, ancient pilgrim trails and romantic hot springs. It is also one of the most interesting places in terms of religious history. The natural landscape evokes feelings of awe. Accordingly, it has been associated with Yomi, the underworld, as well as with Buddhist mandalas. Kumano is a traditional centre of Shugendō, ascetic mountain worship, and shinbutsu shūgō, the combined worship of Japanese deities and Buddhas, and the belief that the former are incarnations of the latter. It is also a place that has been associated with nature worship, which is quite understandable, considering its impressive physical features and centuries-old symbolic significance. It comes as no surprise, then, that Kumano is often mentioned in contemporary discourse on Shinto and the environment.

The main deities enshrined here are the mythical ancestral deities of the Japanese imperial family and, ultimately, the nation, whose stories are told in the Kojiki: Izanagi and Izanami, the primordial brother and sister whose sexual intercourse produced the islands of Japan; Amaterasu, the sun goddess and symbol of imperial power; and Susanoo, god of the underworld. The three main shrines are Hongū Taisha, located in a valley surrounded by mountains and a famous pilgrimage destination; Nachi Taisha, where a beautiful tall waterfall is worshipped; and Hayatama Taisha, located near the place where the river meets the sea. Needless to say, when I received an invitation to join some people from NGOs trying to promote traditional culture on a trip to these three shrines, which would give me the opportunity to meet the head priests, I did not have to think very long.

However, last September, the area was hit severely by a typhoon and floods. The world did not notice, as mass media internationally had got bored of natural disasters in Japan and were busy reporting other hypes. But the damage was severe, and dozens of people were killed. Embarrasingly oblivious, I was shocked to see entire parts of mountains washed away, hundreds of trees uprooted, completely destroyed houses and deforested river islands. But reconstruction work was going on everywhere. Banners and people proudly declared that the rebuilding of the entire nation would start here, in Kumano. Shock had given way to optimism. Kumano will overcome the difficulties.



In Japan, Kumano is not only famous for its ancient pilgrimage trails and recent natural disaster, but also for football. In particular, it has come to be associated with the national football teams (M/F). The gods of Kumano have become the protective deities of these teams. The reason is prosaic: the man who introduced modern football to Japan in the early twentieth century was originally from Kumano. Looking for a symbol of the national football association, he opted for a famous symbol from his native region: the yatagarasu, or three-legged crow. Thus, the crow of Kumano was appropriated by modern sports, or vice versa. Today, at any of the Kumano shrines one can buy amulets, talismans and other religious souvenirs with the logo of the national football team printed on them. Few people seem to perceive this as problematic. Shinto traditions are pragmatic, after all, and subject to change and reinvention - one of the reasons they have survived the storms of history.

Last summer, the Japanese national team became world champion women's football. The Dutch did not notice, as they are a bunch of sexists who collectively ignore women's football, but the Japanese did, as they are a bunch of proud nationalists who like any sport in which a compatriot excels. Nobody had expected the Japanese team to win, so it was a great surprise, which was celebrated widely in their home country. Upon return, the players visited Kumano, where they met with the head priests and donated some signed shirts and footballs, carefully monitored by accompanying journalists.

The relics of this visit are kept well. In a prominent place in the middle of the visitors' room of one of the shrines hangs a large picture of the football captain and head priest - signed by the former, of course. More problematic, from a secularist point of view, might be the fact that the worship hall is full of signed footballs and shirts. It is a somewhat alienating experience - sitting on your knees in the worship hall (a place ordinary visitors are not allowed to enter, as it requires official ritual purification) attending a ritual ceremony with centuries-old prayers and spirit-arousing percussion, while looking at football paraphernalia. The sacred is a category that is open to reinterpretation, let's put it that way.

The most interesting experience, however, was the conversation we had with the head priest of one of the other shrines. An old man, he must have lived and worked there for decades, but few moments in his long career were as interesting as the visit of the female football players, last summer. He excitedly recounts (I paraphrase, based on my notes):

"I couldn't watch the game, really. I was too nervous. Boom-boom-boom, my heart went. Next morning, they told me we had won. I knew it. You know why? Because I had prayed and performed a ritual to Amaterasu-no-Oomikami. Really, a special ritual! That's why they became champion, thanks to me. And then they visited me here! The team captain talked to me and thanked me for my support. She said she wants to get the gold medal at the Olympic Games, too. I will pray for them. I am sure they will get it. The TV journalist was here, too. It was broadcast on national TV, did you see it? But you know, I knew they would become champion. They are the best. They have the true Japanese spirit, the spirit of our great nation, Nippon. No country in the world can defeat Nippon. We are number one. We are the best in the world."

I felt somewhat alienated. But I did manage to resist the temptation to remind him of the fact that at the 'real' world cup football, last year, my country defeated his by 1-0. Perhaps, at the time, Paul Vlaar's prayers were more effective than his. Perhaps the Holy Virgin is more football-minded than the Sun Goddess.

How I love studying religion.

Voetbalhyperbolen

Ik ben een jongen van de jaren '80. Ik kan het niet uitstaan, dat nimmer aflatende gezanik van al die oude zakken over '74 en '78. Hoeveel geweldige goals Bergkamp en Kluivert ook maakten, altijd werd die zogenaamde 'gouden generatie' van toen er weer bijgehaald, en werden de prestaties van het heden afgedaan als toevalstreffers. Je maakt mij niet wijs dat die langharige babyboomers echt zo goed waren als hun generatiegenoten ons altijd willen doen geloven. Slap nostalgisch gelul over de goede oude tijd, verheerlijkt in herinneringen, constant herhaald in woord en geschrift. Je reinste mythevorming.

Vooral dat gemekker over '74 maakt me moe. Nationaal trauma, ammehoela. Wat kunnen mij die Duitsers schelen, ik heb niets tegen Duitsland. Van mij had Duitsland wereldkampioen mogen worden, in plaats van dat saaie antivoetbal spelende Spanje, dat zich met vier schandalig magere en onooglijke een-nulletjes naar de titel geschaakt heeft. En van dat eeuwige gekwaak over Cruijffiaans "totaalvoetbal" heb ik ook helemaal mijn buik vol. Wie vandaag de dag totaalvoetbal poogt te spelen wordt genadeloos van de mat geveegd. Cruijff zelf moet helemaal zijn snavel houden, dat is de grootste fantast van allemaal.

Had Nederland gewonnen, gisteravond, dan hadden alle goeie-ouwe-tijd-verhalen over die wedstrijdjes in de jaren '70 eindelijk de prullenbak in gekund. Dan hadden we nooit meer die ellende hoeven aanhoren. Dan hadden we oude zakken die nostalgisch het voetbal uit de tijd dat hun haren nog lang en hun harten nog links waren bezongen recht in hun gezicht kunnen uitlachen. Het was de ultieme overwinning geweest van mijn generatie op die van mijn ouders. Nooit meer dat slappe geouwehoer over West-Duitsland, een land dat al lang niet meer bestaat, of over die paal van Rensenbrink. Mijn generatiegenoten hadden geschiedenis kunnen schrijven, en zo de mythen van het verleden in een klap overbodig kunnen maken.

Wat was het mooi geweest, Nederland wereldkampioen zien worden in het paradijselijke Shangri-la, tussen de Tibetaanse tempels, op 3300 meter hoogte. Wat had ik mijn kinderen later dat verhaal graag verteld. De droom was zo mooi, alles klopte, het moest wel goed gaan. De goden waren aangeroepen, de vlaggetjes met soetra's wapperden voor ons, we hadden onze oranje voetbalshirts aan en onze vuvuzela bij ons. Dit was de nacht dat het zou gaan gebeuren.

Maar goden bestaan niet, en als ze wel bestaan, dan geven ze niet om voetbal. Of ze zijn gewoon gemeen. Want wat een godvergeten anticlimax was die finale. Wat een pokkenwedstrijd. Wat werd er slecht en lelijk gespeeld, wat werd er geschopt, wat werden de dromen ruw verstoord. En wie was die scheidsrechter, die kale gek, die als een gulle Sinterklaas kaarten uitreikte aan Nederlandse spelers, Spaanse overtredingen stelselmatig over het hoofd zag, en met twee foutieve beslissingen het Spaanse doelpunt inluidde? De man zal ongetwijffeld een grote berg renminbi van een Chinees goksyndicaat op zijn Zwitserse bankrekening gestort krijgen. Engelse eikel.

De commentaren laten zich raden. Al die voor kranten en nieuwssites schrijvende, over "mooi voetbal" mekkerende azijnpissers zullen wel weer klaarstaan met de botte bijl. Een matig Spaans elftal omhoog schrijven, de prestaties van Nederland omlaag halen - typisch Nederlands antipatriottisch gezeur. Ga toch fietsen. Spanje was net zo slecht als Nederland. Spanje is de kampioen van de armoede, die slechts zeer sporadisch leuke dingen heeft laten zien, die saai en conservatief gespeeld heeft, en die zijn vier laatste wedstrijden met veel mazzel steeds met een lullige 1-0 heeft gewonnen, als ware het Italie. Dat Nederland bij een overwinning ook kampioen van de armoede zou zijn geweest weet ik ook wel, maar dat zal me aan mijn reet roesten. Waar het om gaat is dat Spanje lelijk resultaatvoetbal speelde, met enkele leuke momenten tussendoor, meer niet. Het hele toernooi in ogenschouw nemend verdiende het dit kampioenschap nog minder dan Nederland.

Het was een rampzalige avond. Wie wel eens met mij voetbal gekeken heeft, weet dat dit het slechtste in mij naar boven brengt. Tijdens een enkele spannende voetbalwedstrijd vergaar ik meer slecht karma dan normaliter tijdens een hele maand, zo loop ik te vloeken en te schelden. Zo ook gisteravond. Het verlies werd helemaal ondraaglijk gemaakt door die brallende Tibetanen in de bar, die deden alsof ze zelf Spanjaarden waren, en met zichtbaar leedvermaak de teleurgestelde Nederlandse fans recht in hun gezicht uitlachten. Etters. Tenenkrommend, hoe voetbalminnende Aziaten tijdens belangrijke wedstrijden hun eigen nationale identiteit ontkennen, om zich voor te doen als Spaans, Braziliaans of Argentijns - terwijl ze niet eens weten waar die landen liggen, laat staan hoe de hoofdstad heet. Stelletje opportunisten.

Tot slot: dat die arme Robben die bal miste, dat was geen pech. Dat was je reinste zwarte magie. Er rust een vloek op Nederland, dat kan niet anders. We mogen gewoon niet winnen. Drie keer is immers scheepsrecht. Het mag niet. Dus misschien moeten we gewoon de onvermijdelijke conclusie trekken: God houdt niet van oranje.

Nooit zullen we wereldkampioen worden.



****************

Noot (hopelijk overbodig, maar voor de zekerheid): Voor de zuurpruimen onder u die geen stijlfiguren kunnen onderscheiden, en aan wie de schoonheid van sarcasme verloren gaat: gelieve een en ander met een korreltje zout te nemen, alstublieft. Muchos grazias.

Een vuvuzela in Sapa

We zitten in een volle nachttrein. Alle slaapbanken waren weken geleden reeds uitverkocht, dus we moeten het doen met versleten stoelen. We delen de wagon met een groep mannelijke Hanoise toeristen op leeftijd, die geen behoefte aan slaap heeft. De trein is omgetoverd tot een ad hoc casino, waar gekaart, gegokt, gezopen en geschreeuwd wordt. Onze reis begint derhalve met slaapgebrek. Vietnamezen zijn niet de meest beschaafde lieden ter wereld.

We rijden noordwaarts. "Wij", dat zijn Nhung en ik, samen met onze vrienden Dung, Steven en Huong. We zijn onderweg naar Sapa, een bergstadje in het verre noordwesten van Vietnam, omringd door prachtige rijstterrassen en vergezichten, bewoond door Hmong en Dao, bezocht door wagonladingen toeristen. Wij zullen hier met zijn vijven het weekeinde doorbrengen, voordat Nhung en ik China ingaan.

Als de trein aankomt in Lao Cai is het nog donker. Een busje rijdt ons naar Sapa. Het ochtendgloren schenkt ons een fraai uitzicht. Bij aankomst in Sapa is het eerste dat opvalt de frisse lucht - een verademing na het hete en benauwde Hanoi. We lopen door het stadje, op zoek naar een goedkoop hotel. Onderweg worden we aangeklampt door verschillende Hmong-meisjes en Dao-dames, in kleurrijke jurken en mutsen en slobkousen gehuld, die pogen ons hun souvenirs te verkopen. We vinden kamers in Long Thuy Guesthouse, niet te duur maar met een prachtig uitzicht. Na een voedzaam ontbijt pakken we nog een paar uurtjes slaap mee.

's Middags beklimmen we de heuvel aan de rand van het stadje. Het is een eenvoudige maar aangename wandeling door bloementuinen, langs theehuisjes en door rotstunneltjes. Het uitzicht van de top is nog mooier dan dat van onze hotelkamers. Na terugkeer in Sapa genieten we van een uitgebreide late lunch, waarna we in alle rust haar straten verkennen.

's Avonds is het feest. In oranje kledij gehuld en bewapend met een echte vuvuzela maken wij een karaoketent onveilig. Het bier vloeit rijkelijk. Ietwat voorbarig brullen we "We are the champions". Vanavond speelt Nederland tegen Brazilië, dus het is een bijzondere dag. Ik herinner mij nog goed de pijnlijke nederlagen van '94 en '98, en wil revanche voor de tranen van toen.

Dat krijg ik. Na een beroerde eerste helft herstelt Nederland zich sterk, en toont aan over grote mentale veerkracht te beschikken. Dronken van geluk en bier zien wij hoe Sneijder cum suis de goddelijke kanaries een toontje lager doen zingen. Wij dansen door Sapa's straten, roepen "Ha Lan vo dich" ("Nederland kampioen" ) en blazen de vuvuzela. Maar we zijn er nog niet. Er volgen nog twee wedstrijden. Die zullen wij in China zien.

Het is zaterdag, en we maken ons op voor een stevige wandeling. Steven heeft een kaart aangeschaft waarop wandelroutes staan aangegeven, dus wij denken het zonder gids te kunnen rooien. Dat zal een misvatting blijken te zijn.

Het eerste deel van de tocht is eenvoudig. We dalen af van het plateau waarop Sapa ligt naar de rivier in het dal beneden. We komen door een Hmong-dorpje. In elk huis worden souvenirs, borduurwerk en blikjes frisdrank verkocht. Bij de rivier aangekomen zien wij een waterval naar beneden donderen. Na de verplichte foto's gemaakt te hebben lopen we verder, het dorpje uit, het woud in.

Het nette stenen wandelpad verandert in een kleipaadje. Wanneer het een grindstrandje aan de rivier bereikt, houdt het helemaal op te bestaan. Aan de overkant zien wij echter een nieuw pad. Twee bamboepalen vormen een provisorisch bruggetje over de rivier, maar om er te komen moeten we eerst een stuk door het water waden. Het bruggetje is bovendien zo smal en gammel dat je er alleen zittend overheen kunt, voortschuivend, terwijl de stroming aan je benen trekt en de kramp in je tenen schiet. Maar we laten ons niet kennen, en weten met vereende krachten de overkant te bereiken.

Het pad gaat verder. Het bos ruikt zoet, fris en kruidig. De ontelbare bomen en planten vertellen verhalen die we niet kunnen verstaan. Het pad zou naar links moeten afbuigen, doet dat niet, doet dat toch, doet dat toch niet, terwijl we gestaag stijgen. In een boom hangt een oude jas. Ooit moeten hier mensen gelopen hebben. Ooit, lang geleden.

Het pad wordt steeds steiler, er lijkt geen einde aan te komen. Het leidt ons zuidwaarts, de bergen in, in plaats van oostwaarts, waar we zouden moeten gaan. Met al onze handen en voeten klauteren we omhoog, steeds verder en hoger en vertwijfelder, om uiteindelijk de onvermijdelijke beslissing te nemen om te keren. Maar de helling is te steil en glibberig om rustig naar beneden te wandelen. Op kont en hurken glijden we omlaag, van boomstronk naar rotsblok, van wortel naar graspol, bang om ons evenwicht te verliezen. Na een lange afdaling bereiken we vol schrammen de rivier. De middag is reeds vergevorderd.

De bamboepalen zijn spoorloos verdwenen. Er zit niets anders op dan naar de overkant te waden. Het water is koud, maar dat is het probleem niet. De woeste stroming is dat wel, de gladde stenen ook. Onwillekeurig moet ik denken aan die weergaloze scene uit de roman "Independent People" van de IJslandse nobelprijswinnaar Halldor Laxness, waarin met briljante precisie beschreven wordt hoe een koppige boer net niet verdrinkt in een ijskoude, woest razende rivier. Ook moet ik even denken aan "Into the Wild". Maar laten we niet overdrijven. Iedereen haalde heelhuids de overkant, zonder om te vallen, zonder zich te bezeren. Gelukkig maar. Het was wel even spannend.

Opgelucht, moe en hongerig lopen we terug naar de waterval. Het bos ruikt heerlijk. In Sapa wacht ons de lekkerste pizza die ik in anderhalf jaar tijd in Vietnam gegeten heb.

De volgende ochtend doen we het rustig aan. Als we eindelijk op onze gehuurde motorfietsen zitten, is het al bijna middag. We genieten van een fantastische tocht. We zien fenomenale uitzichten, kronkelende rijstterrassen, plukjes bos, indrukwekkende bergen, pittoreske Dao-dorpjes en, en passant, prehistorische rotstekeningen. Intense groentinten trekken aan ons voorbij. Mensen in kleurrijke gewaden staren ons na. De weg gaat op en neer, maar we hebben voldoende versnellingen. We zijn vrij.

Op zondagavond bezoeken we de markt, om er onze onderhandeltechhnieken te perfectioneren en een handjevol souvenirs aan te schaffen. Daarna nemen we afscheid van onze vrienden, die de nachttrein nemen terug naar Hanoi. Wij reizen verder, op maandagochtend. Noordwaarts, China in. Maar dat is het volgende verhaal.

Nieuwe kriebels

De verkiezingen zijn achter de rug. Ik ben blij dat GroenLinks het goed heeft gedaan, maar teleurgesteld vanwege het feit dat er over het algemeen sprake is van een flinke zwaai naar rechts. Dat de VVD de grootste geworden is met een uiterst rechts verkiezingsprogramma is al erg genoeg, maar dat een zesde van de Nederlanders hun stem gegeven heeft aan iemand die het gelijkheidsbeginsel bij het grof vuil wenst te zetten, en gepleit heeft voor de facto etnische zuiveringen, is natuurlijk helemaal iets om diep triest van te worden. Aan het hoe en waarom zou ik nu hele beschouwingen aan kunnen wijden, maar dat doe ik maar even niet. Ik hoop alleen van harte dat Rutte op tijd kleur bekent, en kiest voor een paars-groene regeringscoalitie. Of, als hij blijft vasthouden aan zijn partijpolitieke opportunisme en nauwelijks verhulde bewondering voor de schreeuwer op rechts, dat hij door de andere partijen naar de oppositiebanken verwezen wordt.

Ik weet dat er mensen zijn die zeggen: laat de PVV maar regeren, en zichzelf opblazen, dan zijn we van ze af. Ik ben het daar niet mee eens. Ten eerste: de rechtsstaat en het gelijkheidsbeginsel zijn dusdanig kwetsbaar dat ik ze niet wil blootstellen aan een extreem-rechts experiment. Ten tweede: mensen die LPF-achtig geruzie verwachten onderschatten Wilders en de zijnen schromelijk, en er is niets zo gevaarlijk als het onderschatten van de vijand, zoals Xun Zi ons leerde. En ten derde: het is naïef te veronderstellen dat onvrede over een rechts kabinet zou leiden tot een zwaai naar links. Dat was na Balkenende-I ook niet het geval; daarvoor is een groot deel van de Nederlandse bevolking simpelweg te conservatief.

Ik hoop, kortom, dat Rutte bij zinnen komt, en kiest voor een paars-groene regering. Om te voorkomen dat kiezers weglopen, zou hij er goed aan doen zelf à la Bolkestein in de Kamer te gaan zitten (dat geldt overigens ook voor Halsema), en de populaire Kroes te vragen als minister-president. Doet de VVD dit niet, en opteert zij voor een (minderheids)kabinet met de PVV, dan hoop ik van harte dat verstandige lieden binnen de PvdA en het CDA met elkaar in gesprek gaan, en een brede centrumlinkse vijfpartijencoalitie tot stand brengen.

Enfin, genoeg politiek. Het volgende grote evenement is reeds begonnen. Sinds 1998 ben ik niet zo opgewonden geweest vanwege een WK Voetbal. Misschien komt dat doordat ik nu in het buitenland woon, en het WK op een bijzondere nieuwe manier meemaak. Vietnam is behoorlijk voetbalgek. Overal wordt naar de wedstrijden gekeken, en op de uitslagen gewed. In nagenoeg elke bar, café, noodletent en restaurant staat wel een televisie aan. Het WK is het favoriete gespreksonderwerp van veel van mijn studenten. Argentinië en Brazilië zijn hun favorieten, Nederland wordt gezien als een goede outsider. Zelf heb ik inmiddels een oranje T-shirt aangeschaft. Ik hoop van harte dat het Nederlands elftal het goed zal doen, wetende dat ik de komenden weken voortdurend aangesproken zal worden op zijn prestaties. Plotseling is mijn nationaliteit bepalend voor mijn identiteit.

Ik kan niet wachten op de eerste wedstrijden. Eigenlijk moest ik werken, vandaag en aanstaande zaterdag, maar ik heb mijn lessen gelukkig kunnen verzetten. Het begint vanavond, om half zeven Vietnamese tijd. De ambassades van Denemarken en Nederland hebben gezamenlijk een voetbalfeestje georganiseerd voor de Deense en Nederlandse gemeenschappen alhier. Het belooft een mooie avond te worden. Aanstaande zaterdag gaan we met een groep vrienden in een sportcafé kijken naar Nederland-Japan - voor mij persoonlijk natuurlijk een extra bijzondere wedstrijd. Daarna zien we wel hoe het verder loopt. Ik verwacht dat Nederland ten minste de kwartfinale haalt, maar daarna wordt het lastig. Mochten ze de halve finale bereiken, dan bekijken wij die in het zuiden van China, waar we over een paar weken naartoe gaan.

Om de een of andere reden is kijken naar het Nederlands elftal in het buitenland altijd nog net iets specialer dan kijken in Nederland. Ik zal niet snel vergeten hoe we Nederland twee jaar geleden in dorpspubs in het Engelse Lake District Italië en Frankrijk zagen vernederen. De kwartfinale Nederland-Argentinië, gezien op de camping in Frankrijk in 1998, was natuurlijk ook een geweldige ervaring. Maar het haalt het niet bij de ervaring van mijn ouders. Zij bekeken het WK van 1978 in Afghanistan en Iran, waar zij met hun busje doorheen reden. Ik heb ze daar altijd om benijd. Maar ik hoop dat wij ooit aan onze kinderen kunnen vertellen hoe wij aan de voet van de Himalaya, in het prachtige Yunnan, Nederland wereldkampioen zagen worden.

Dat het een mooi WK moge worden.


P.S. Om een beetje in de stemming te komen, hierbij de samenvatting van de spannendste en beste WK-wedstrijd die ik mij persoonlijk kan heugen:

Vietnam Kort (5): Manuïsme

De godsdienstwetenschapper komt in Vietnam ogen tekort. Het land kent een grote verscheidenheid aan religieuze tradities, gebruiken en geloven. Het palet is boeiend en veelkleurig. Het is ook uitermate gecompliceerd: niet alleen confronteert het de godsdienstwetenschapper met de hiaten in zijn kennis, ook maakt het pijnlijk duidelijk hoe inadequaat de categorieën zijn waarmee hij bekend is. Termen als boeddhisme, confucianisme, taoïsme et cetera veronderstellen netjes afgebakende tradities; 'wereldgodsdiensten' met een bepaalde essentie, vaste volgelingen, rituele voorschriften en dogma's; eenvoudig van elkaar te onderscheiden door wie voldoende verstand van zaken heeft. Maar helaas, geen enkele categorisering doet zo weinig recht aan de religieuze pluriformiteit van Azië als deze essentialistische hokjes.

Boeddha's en bodhisattva's, moedergodinnen, bekende en onbekende Chinese goden, nationale historische helden, lokale natuurgoden, mythische wezens, extatische sjamanen, gestorven voorouders, dolende zielen, Ome Ho, tijgers, schildpadden en kraanvogels bewonen de vele tempels en tempeltjes die het land rijk is - van grote gebouwencomplexen tot provisorische stoepaltaartjes. Het pantheon is vol, veelzijdig, en voortdurend in beweging. Er is altijd ruimte voor een nieuwe god, als daar behoefte aan is.

Een nieuwe cultus heeft zich aangediend. Het aantal volgelingen is moeilijk vast te stellen, maar loopt in de miljoenen. Al te georganiseerd is de cultus nog niet, maar daar kan verandering in komen. Hij bezielt, verbroedert, en biedt houvast in een snel veranderende samenleving.

Ik had een docent godsdienstsociologie die van mening was dat sport, mode en populaire cultuur alternatieve vormen van zingeving zijn, die in postmoderne geseculariseerde samenlevingen de functies vervullen die ooit voorbehouden waren aan religie. Voetbal is religie, zeg maar. Nu is daar ergens wel wat voor te zeggen - bepaalde overeenkomsten zijn evident - maar het probleem van die opvatting is natuurlijk dat het begrip religie zo opgerekt wordt dat men er van alles en nog wat onder kan scharen, waardoor het steeds vager en algemener wordt, en zo zijn onderscheidende waarde verliest. Nu is het begrip religie sowieso problematisch, maar een dusdanig brede interpretatie maakt het vinden van een adequate definitie er niet eenvoudiger op. Ik was dus nooit zo'n aanhanger van de 'voetbal is religie'-theorie.

Tot ik in aanraking kwam met de reeds genoemde cultus. Het manuïsme.

Aanvankelijk wijt je het aan de gewiekste marketing. ManU heeft zich als geen ander weten te verkopen in Azië. Maar er zit meer achter. Aanhangers belijden ManU, in al zijn aspecten. Het verschaft zijn volgelingen een gevoel van identiteit, en de warme illusie van een grensoverschrijdende saamhorigheid. Het logo is alomtegenwoordig. Tassen, jassen, helmen en voertuigen staan er vol mee. Spelers worden geadoreerd, door mannen en vrouwen gelijk. ManU is een van de eerste Engelse woordjes die kinderen hier leren. Het is het standaardantwoord dat iedere student geeft op de vraag wat zijn of haar favoriete club is - een standaardantwoord dat ogen doet glinsteren en gulle glimlachen verschijnen. Op de resultaten van ManU worden grote sommen geld gezet.

Ik had dus beter moeten weten. Ik had H., die op het kantoor van mijn school werkt, niet moeten plagen met de opmerking dat Bayern München de kwartfinale tegen ManU wel even gaat winnen. Lieve H., die altijd hard werkt, die geïnteresseerd is in verre buitenlanden en die meer weet van de voetbalgeschiedenis dan de meeste van haar mannelijke landgenoten. Plotseling schoten haar ogen vuur. 'Je bent gek,' zei ze. Ik had niet door dat ze zich persoonlijk aangevallen voelde, en deed er nog een schepje bovenop door te stellen dat Arjen Robben een betere voetballer is dan Wayne Rooney. 'Robben verhoudt zich tot Rooney zoals ballet zich verhoudt tot housemuziek,' beweerde ik. 'De creatieve danser versus de Engelse vetzak die hard kan trappen.' Ze keek me vernietigend aan. 'Ik haat je,' siste ze. Ze meende het.

Ik was te ver gegaan. Ik had me schuldig gemaakt aan blasfemie. Een godsdienstwetenschapper onwaardig.

Maar de wraak van ManU zal zoet zijn. Ze zullen toch weer de Champions League winnen, dit jaar, of u en ik het leuk vinden of niet. En Rooney zal het winnende doelpunt maken in de finale. Het zal heel veel mensen in Azië in elk geval heel gelukkig maken.

Verliezen

Ja, ik ben een sportliefhebber, en ik schaam me er niet voor. Sport is lang een van de belangrijkste bijzaken geweest in mijn leven. Ik herinner me nog goed waar ik was toen Nederland in 1996 olympisch volleybalgoud won (op de camping in Appelscha), toen Marianne Timmer in 1998 haar tweede gouden plak pakte (op school, in de kantine in plaats van in het technieklokaal waar ik geacht werd te zijn), en toen Bergkamp in 1998 Nederland op fenomenale wijze langs Argentinië schoot (op de camping in Frankrijk). Het zijn momenten die ik intens beleefde, en nooit zal vergeten. Ik was nog jong en onwetend genoeg om mij te verliezen in onschuldige nationalistische sentimenten, en helemaal uit mijn dak te gaan bij vaderlands sportsucces. Inmiddels voel ik mij iets minder gemakkelijk bij dergelijk patriottisme, maar ik mag nog altijd graag kijken naar een spannende voetbalwedstrijd, een bergetappe in de Tour de France, of de verrichtingen van mijn olympische landgenoten.



Hoe leuk een Nederlandse overwinning ook is, de blijdschap die het brengt is meestal van relatief korte duur. Een zege is mooi, maar niet half zo mooi als een dramatische nederlaag. Tragedies raken nu eenmaal altijd dieper dan komedies. Dat geldt voor theater, dat geldt voor film, en dat geldt ook voor sport. Een happy end is prettig, maar meestal snel vergeten. Een onverwachte nederlaag daarentegen brengt gevoelens van kwaadheid, teleurstelling en machteloosheid, en is dus dramatisch veel interessanter dan een succesverhaal. Verliezers spreken vaak veel meer tot de verbeelding dan winnaars. Winnaars mogen grandioos en bewonderenswaardig zijn, ze zijn bovenal saai. Een grote winnaar wordt pas interessant als hij verliest. Dan wordt hij namelijk menselijk, en dan pas kunnen we ons met hem identificeren. De schoonheid van sport is dan ook primair gelegen in (de mogelijkheid van) het verlies, niet in de overwinning.

Laten we eerlijk zijn: geen Tour de France was mooier dan die waarin de grote Indurain door het ijs zakte, behalve misschien die waarin de gedrogeerde renners van Festina en TVM als ratten door de politie werden opgejaagd. Die suffe Roger Federer werd plotseling interessant toen Nadal hem versloeg in een Wimbledonfinale, en hij emoties bleek te hebben. Yuri van Gelder was een irritant patsertje, totdat bekend werd dat hij verslaafd is aan cocïne - in één klap werd hij een mooi, kwetsbaar mens. Pijnlijk maar prachtig, hoe kampioenen van weleer Wennemars en Marianne Timmer dit seizoen ten onder gingen. En dan die Chinese hordenloper die de druk van een hele natie moest dragen, en letterlijk in elkaar stortte op de Olympische Spelen in Peking. Wat een drama. Om van te smullen



De mooiste voetbalwedstrijd die ik ooit zag was een FC Groningen-Ajax, in 1995 of '96, toen Ajax nog de beste club ter wereld was (voorwaar lang geleden dus). Mijn cluppie steeg boven zichzelf uit, en was minstens gelijkwaardig aan de verwaande godenzonen uit de hoofdstad, die dat seizoen nog geen wedstrijd verloren hadden. Een sensatie hing in de lucht. Vlak voor tijd stond het 3-3. De gestoorde maar bij vlagen briljante Romano Sion, die een van de beste wedstrijden uit zijn loopbaan speelde, kreeg de bal. Met een fraaie actie speelde hij een verdediger uit, en kwam vrij voor het doel te staan. Zijn schot spatte uiteen op de paal. De rebound kwam terecht voor de voeten van Mariano Bombarda. Zijn inzet was echter te zwak, waardoor Van der Sar redding kon brengen. Uit de tegenaanval, de laatste van de wedstrijd, scoorde Ajax de 3-4. Ik kan me er nog altijd kwaad over maken. 'Galavoorstelling in het Oosterpark', kopte het Nieuwsblad van het Noorden de volgende dag terecht. Het was een beeldschoon, glorieus, volstrekt onnodig verlies - mooier dan welke onverwachte overwinning ook.

Ook het Nederlands elftal heeft ons in de loop der jaren prachtige smart bezorgd. Het verlies van de wereldtitel in 1974 sprak en spreekt nog altijd oneindig veel meer tot de verbeelding dan de winst van de Europese titel in 1988. De eerste gebeurtenis staat centraal in ons nationale narratief, de tweede is, met alle respect, weinig meer dan een voetnoot. Het verlies van 1974 kwam zo onverwacht en veroorzaakte zo'n nationaal trauma dat het vermoedelijk nooit meer geëvenaard zal worden. Echter, ook in later jaren zou het Nederlands elftal een paar keer geweldig op zijn bek gaan, en de natie slapeloze nachten bezorgen. Wie herinnert zich niet de excommunicatie van Davids en de beroemde gemiste strafschop van Seedorf op het EK van 1996; het strafschoppendrama in de halve finale van het EK 2000 tegen Italië, in eigen huis nog wel; het 1-0 verlies tegen Ierland, waardoor Nederland zich niet kwalificeerde voor het WK van 2002 en Van Gaal van zijn voetstuk donderde; de Wissel van Advocaat (die Robben eruit haalde, waardoor Nederland van Tsjechië verloor) op het EK 2004; het rodekaartenéchec tegen Portugal op het WK 2006; en, last but not least, het ontluisterende verlies-met-rouwbanden tegen Rusland op het afgelopen EK, door het elftal dat daarvoor Frankrijk en Italië vernederd had? Stuk voor stuk prachtige verliezen, stuk voor stuk prachtige verhalen.



Deze Olympische Spelen was het weer raak. Helaas is de hoeveelheid berichtgeving die mij in Zuidoost-Azië over de Spelen in Vancouver bereikt heeft tamelijk gering, maar ik heb mijn best gedaan mij via internet en de samenvattingen op het sportkanaal zo goed mogelijk te informeren, en op de hoogte te blijven van wat er daar zoal gebeurde. Fantastisch, dat verhaal van die bobber die niet naar beneden durfde. Dat is zoiets als een piloot die plotseling hoogtevrees krijgt, of een arts die flauwvalt als hij bloed ziet. Was de beste man gewoon in die slee naar beneden gegaan, dan was hij roemloos als twaalfde geëindigd, en had niemand aandacht aan hem besteed. Nu is hij plotseling wereldberoemd, in Nederland tenminste. Prachtig drama. Het allitereert bovendien lekker, 'De Bange Bobber' - het zou zo de titel van een Suske-en-Wiske-album kunnen zijn.



Maar het mooiste verhaal was natuurlijk wel dat van Sven Kramer en Gerard Kemkers. Ik hoef het hier niet samen te vatten, u weet waar ik het over heb. Wat een tragedie. De beste scenarioschrijver had het niet kunnen verzinnen. En laten we eerlijk zijn: het is het beste dat Kramer kon overkomen. Een over het paard getilde windbuil, die weliswaar uitzonderlijk hard kan schaatsen, maar het ook in zijn bolle kop had gehaald dat hij een van de grootste sporters ooit was - na welgeteld één olympische gouden medaille gewonnen te hebben. Een verwaand joch, dat journalisten schoffeert, vrijwilligers wegduwt en reeds een hagiografie van zichzelf heeft laten maken, als ware hij Koss of Heiden, in plaats van een 23-jarige snotneus. Niet uit te staan.

Tot het moment waarop hij die verkeerde baan indook, en gediskwalificeerd werd. Plotseling werd hij een verliezer, en konden we ons met hem identificeren, en medelijden voor hem voelen. Het gevolg: zijn populariteit nam enorm toe. Nederland hield meer van hem dan ooit tevoren. Had hij een tweede gouden plak gewonnen, dan had hij wat extra rondjes kunnen hossen in het 'Holland Heineken House', hadden we ons als trotse sportliefhebbers even op de vaderlandsche borst geklopt - en was iedereen vervolgens weer overgegaan tot de orde van de dag, waarna Kramer in de vergetelheid verdwenen was, à la Jochem Uytdehaage. Nu niet. Zijn bizarre verlies heeft hem onsterfelijk gemaakt. Hij is ons aller troetelkindje geworden. Als hij wil, kan hij heel rijk worden.

En dan die Gerard Kemkers. Ik heb dat altijd al een mooi personage gevonden. Een man die eruit ziet alsof hij zo uit de negentiende eeuw komt gelopen, compleet met slordige stoppelbaard, wallen onder zijn ogen, en een trage stem. Een Weltschmerz uitademende piekeraar. Het enige dat niet klopt is het trainingsjack - een gehavend, donkerbruin wollen colbertje zou hem beter staan. De verpersoonlijking van de melancholie, de eeuwige buitenstaander, een man die pas zichzelf kan zijn bij guur winterweer, blootgesteld aan de elementen. Een mooie man, kortom. Maar niet iemand die je voor een NOS-camera moet zetten, en laten interviewen door een overdreven vrolijke sportjournalist. Dat hij, die zich jarenlang heeft weggecijferd voor zijn pupil, nu tot zondebok gemaakt wordt, is even tragisch als onvermijdelijk. Het maakt het drama er alleen maar mooier op.



En dan het toetje. Die ploegenachtervolging. Ik heb het niet live gezien, maar de drie minuten samenvatting die mijn sportkanaal mij gunde waren pijnlijk genoeg. Verliezen van Amerikanen is altijd vervelend, omdat ze altijd brallen dat ze de beste zijn, maar verliezen van Amerikanen is helemaal vervelend als ze niet eens echt de beste zijn. En weer was het Kramer die verloor. Hij was de leider van het team, hij had ze op sleeptouw moeten nemen. Maar dat gebeurde niet, om de een of andere reden. Na afloop werd er gemopperd over 'miscommunicatie', en kregen zijn collega's de schuld. Lieve hemel, met zijn drieën een aantal rondjes schaatsen en elkaar daarbij af en toe aflossen, is dat nu echt zo moeilijk? Ofwel die schaatsers zijn zo dom als het achtereind van een varken, ofwel die 'miscommunicatie' is een excuus dat ze gebruiken om niet toe te hoeven geven dat ze simpelweg niet goed genoeg waren om goud te winnen. Ik vermoed het tweede, hoewel het eerste natuurlijk ook goed mogelijk is. Hoe dan ook, het was weer een prachtig staaltje verliezen. Altijd mooi, als de huizenhoge favoriet het niet waarmaakt. Helemaal als hij twee dagen daarvoor gediskwalificeerd werd omdat hij de verkeerde baan koos.

Het waren zeer vermakelijke Spelen. Bedankt, Sven.

Crunch. Over ontmoetingen en optimisme

I.

Mijn huidige kamer is ruim, goedkoop en mooi gelegen. Daar staat tegenover dat er geen internet is. Kennelijk hebben mijn antroposofische medebewoonsters geen behoefte te allen tijde toegang te hebben tot het wereldwijde web. Enigszins vreemd is dat wel: de helft van hen is afkomstig uit het buitenland, en met een internetverbinding zouden ze flink kunnen bezuinigen op hun telefoonkosten. Maar kennelijk zijn de dames niet zo geïnteresseerd in een plekje in de informatiematrix. Daar is best wel wat voor te zeggen – al is er ook best wel wat tegen in te brengen. Als tijdelijke onderhuurder bemoei ik me er verder echter maar niet mee. Wel betreur ik het feit dat ik niet in alle rust op mijn eigen kamer facebookberichtjes kan sturen, chatgesprekken kan voeren, youtubefilmpjes kan kijken, beschikbaarheid voor uitzendwerk online kan doorgeven en mijn vliegtickets Bangkok-Manila, Cebu-Jakarta en Makassar-Kuala Lumpur (u ziet het, de reisplannen beginnen steeds meer vorm te krijgen, maar daarover een andere keer weer meer) kan boeken. Want niet alleen heeft dit huis geen internetaansluiting, ook zijn alle draadloze netwerken binnen bereik van mijn kamer beveiligd. Clandestien met een onbekende meeliften is er dus helaas ook niet bij.

Maar ieder nadeel heeft zijn voordeel, om de beroemde filosoof maar eens te citeren. Dat voordeel heet in dit geval Crunch. Crunch heeft verdomd goede koffie verkeerd, prima maaltijdsalades, potjes thee waar twee volle koppen uit gaan, kleine stukjes zelfgebakken boterkoek, standaard een glaasje water bij de koffie, een grote leestafel met een keur aan tijdschriften en dagbladen, een zitbank met daarnaast een doos vol speelgoed, geen alcohol maar wel allerlei vers geperste sappen, vriendelijke bediening, niet te luide muziek van Wende Snijders of Yann Tiersen of The Beatles, gratis draadloos internet en genoeg vrije stopcontacten.

Crunch voelt als een woonkamer, zelfs als het helemaal vol zit. Crunch is vriendelijk en gastvrij, en van die gastvrijheid maken wij, vaste stamgasten, graag gebruik. In ruil voor een euro of twee krijgen we een potje thee of een kop koffie verkeerd, en kunnen we naar believen van het internet gebruik maken. Er zijn minder aangename internetcafés, dat kan ik u verzekeren. Maar ook voor een goed boek of gezellig gesprek leent het zich uitstekend - voor elk wat wils. Crunch is, kortom, het theehuis annex restaurantje dat beangstigend dicht in de buurt komt van het ideaalbeeld theehuis annex restaurantje, dat iedereen die de heimelijke romantische droom koestert ooit nog eens alle schepen van een al dan niet glorieuze carrière achter zich te verbranden en een theehuis annex restaurantje te beginnen ergens in zijn of haar achterhoofd heeft zitten.

(Het is een lange zin, ik weet het, maar u begrijpt me wel, nietwaar? Jazeker, ik denk dat u me donders goed begrijpt, want u heeft die heimelijke droom vast ook wel eens gekoesterd, in de een of andere variant. Misschien staat uw imaginaire theehuis annex restaurantje in Frankrijk of Brazilië, misschien zit er een bed & breakfast dan wel camping aan vast, maar het basisidee is hetzelfde. Zelfgemaakte soep, gezonde en rijk belegde broodjes, biologische ingrediënten, snoezige potjes thee, een leestafel en speelgoed voor de kinderen. Die droom kennen we allemaal, toch?)


II.

Hij komt er regelmatig, gaat gekleed in een trainingspak, is lang, heeft rossig haar en is altijd in zijn eentje. Hij gaat aan een tafeltje zitten, bestelt zijn vaste bestelling (‘je weet nog wel wat ik wil drinken, toch? Jawel, goed nadenken, het is altijd hetzelfde!’ ‘Ehm… koffie verkeerd?’ ‘Nee, bijna goed. Verse muntthee!’ ‘Oh ja, dat was het’) en kijkt vervolgens als een stokstaartje om zich heen. Daar zitten twee mensen in gesprek, naast hem zit iemand geconcentreerd te lezen – goh, wat zou hij aan het lezen zijn – en daarginds zit het meisje met wie hij laatst op een terrasje een gesprek had. ‘Hoi!’ ‘Hoi…’ ‘Je weet nog wel, toch!?’ ‘Eh, ja, wacht even…’ ‘Op dat terras, laatst, toen hebben we elkaar gesproken!’ ‘Oh ja, dat was het… Sorry, was ik even vergeten.’ ‘Nee geeft niet joh.’
Het gesprek komt niet echt op gang. Misschien komt dat omdat ze tien meter van elkaar af zitten.
Hij kijkt weer om zich heen. De jongen leest een boekje met de titel ‘De vitale illusie’. Dat klinkt interessant, waar zou het over gaan? Net als hij zich dit afvraagt staat de jongen op en gaat naar het toilet. Zal hij het boekje bekijken? Nee, dat hoort niet, hij moet wachten tot de jongen terug is.
De jongen komt terug.
‘Sorry, mag ik misschien even dat boekje bekijken?’
‘Ja natuurlijk.’ De jongen geeft hem het boekje. Hij leest de achterflap, maar die is weinig verhelderend. ‘Is een soort die erin slaagt zijn eigen onsterfelijkheid te synthetiseren en die ernaar streeft zichzelf te transformeren tot pure informatie, nog wel een menselijke soort te noemen? (…) We hebben hier te maken met een poging om een geheel positieve wereld te scheppen, een volmaakte wereld die gezuiverd is van elke illusie, van elke soort van kwaad en negativiteit, van de dood zelve.’ Jeetje, wat een zinnen. Waar gaat dit over?
De jongen legt uit. ‘Het is een verzameling essays van Baudrillard, een Franse postmodernistische filosoof. Zijn cultuurkritiek is pikzwart, maar fascinerend. Hij schrijft over doodsangst als drijfveer voor wetenschap, technologie, mode zelfs. In feite is de dood, de gedachte aan onze eigen eindigheid, onze grootste obsessie. Vroeger hadden we religieuze geloofssystemen om daarmee te copen, maar die hebben hun vanzelfsprekendheid verloren. In plaats daarvan hebben we onze hoop gekoesterd op de technologie om de dood te overwinnen. En het gaat steeds meer die kant op. Niet alleen hebben wij voortplanting – het ultieme biologische principe – al losgekoppeld van onze lichamelijke functies (met andere woorden: men hoeft niet meer te neuken om te fokken, een reageerbuis volstaat) en zijn we binnenkort in staat kunstmatige kopieën van onszelf te maken om ons van organen te voorzien als de onze het begeven; ook reduceren we ons wezen meer en meer tot louter informatie, enen en nullen, eindeloos houdbaar en reproduceerbaar. Zo vervreemden we ons van ons fysieke wezen, van ons sterfelijke lichaam – zo overwinnen we de dood, door het fysieke te overwinnen, door bestaan te reduceren tot data. De ultieme droom van de oude gnostici in een eigentijds science fiction jasje, zogezegd. Probleempje van deze ontwikkeling is alleen, zo stelt Baudrillard, dat met het doden van de dood we ook de menselijke soort doden. Als we tot louter onsterfelijke data verworden zijn, zijn we alles verloren dat ons mens maakt. Wetenschap is dus in essentie een ontmenselijkende bezigheid. We hebben onzekerheid nodig, angst, betovering ook. Angst voor de dood maakt ons mens; het overwinnen van de dood maakt ons tot een pakketje genetisch materiaal, tot louter data. Daarom besluit hij het boekje met de intrigerende opmerking dat “als we oog in oog staan met een wereld die onbegrijpelijk en problematisch is, mag duidelijk zijn wat ons te doen staat: we moeten die wereld zelfs nog onbegrijpelijker, nog raadselachtiger maken.” We moeten onze angsten koesteren.’
Het is even stil. De jongen schaamt zich een beetje. Waarom moet hij nou weer zo nodig een onbekende vervelen met filosofisch geouwehoer? Misschien vindt deze meneer dit wel helemaal niet boeiend.
‘Wauw, klinkt interessant,’ zegt hij.
‘Ja… ja, dat is het ook,’ zegt de jongen. ‘Pessimistisch, maar wel intrigerend.’
Dan valt het stil. De jongen leest verder. De man kijkt wat om zich heen, genietend van zijn muntthee.


III.

Ze hebben goed gespeeld. Gewonnen. De trainer is nooit gul met complimenten, maar de assistent-trainster had haar even laten weten dat hij eigenlijk heel trots op zijn meiden is. Dat mag ook wel, als je meedoet om het nationale kampioenschap.
Ze zit naast haar eveneens trotse moeder. Hun R is onvervalst Wassenaars. Hun gesprek fladdert mijn oren binnen, al zijn ze niet gespitst. Het is te luid en interessant om te negeren. Meestal is het vervelend om een gesprek van onbekenden te moeten volgen, maar dat is nu niet het geval. Misschien dat de lange blonde haren van dochterlief daar een en ander mee te maken hebben, wie zal het zeggen.
Moeder moppert een beetje over onbekwaam personeel, maar haar trots op haar knappe dochter is vele malen groter dan de lichte irritatie om het feit dat een medewerkster van haar galerie niet wist hoe ze glaswerk moest afdrogen zonder lelijke lijnen achter te laten. ‘Iedere huisvrouw weet dat toch!?’ vraagt ze retorisch, zonder een antwoord te verwachten.
Haar dochter vertelt over mogelijkheden om in de Verenigde Staten te studeren. In haar vakgebied vallen veel dollars te verdienen. Dat is nooit weg, gezien het feit dat het familievermogen de afgelopen maanden fors in omvang is afgenomen. De helft van heel veel is nog altijd veel, maar toch. Bovendien wil je niet te afhankelijk zijn van je ouders. Als je een goed stel hersens gekregen hebt van onze lieve Heer moet je er ook wat nuttigs mee doen. De vraag is alleen of een studieverblijf in het buitenland wel te combineren is met een plekje in het Nederlands elftal. Ze hoopt van wel.
Moeder prijst dochter, die zich licht geneert.
Intelligent, sportief, lange blonde haren. Ze zou een goede partij zijn. Ik kijk vluchtig opzij. Het oogcontact duurt nog geen seconde, dan kijken we allebei weg.
Hun eten komt. Ik schrijf nog een e-mail.
Dan brengt moeder het gesprek op voetbal. ‘Nou, het was een spannende wedstrijd. FC Groningen was goed hoor. Ze hadden wel een punt verdiend.’
Ik glimlach, en flap eruit: ‘Dank u wel. Dat doet mijn groenwitte hart goed.’
Moeder lijkt niet verbaasd over mijn ietwat brutale bemoeienis met het gesprek. Integendeel. We keuvelen vrolijk over de wedstrijd, die ik ook heb gezien, zij het op tv – zij had een plekje in een skybox in de Arena. Dochter luistert toe. Moeder denkt dat Groningen nog wel mee gaat doen om het landskampioenschap, hetgeen mij iets te optimistisch lijkt, maar het is altijd leuk om iemand zoiets te horen zeggen.
Ik hou van vrouwen die van voetbal houden. Ze kunnen er vaak zo leuk over kletsen, daarbij spelinzicht combinerend met vrolijk optimisme. Voetbalminnende mannen zijn bijna allemaal pessimistische mopperkonten, let maar eens op – in de kroeg, bij voetbalpraatprogramma’s op de tv, op de sportpagina van een zelfbenoemde kwaliteitskrant, in de auto bij je vader (de mijne gelooft nog immer dat FC Groningen dit seizoen wel weer zal worden leeg gekocht, om vervolgens te degraderen). Azijnpissers zijn het, de Hugo Borsten van deze wereld. Mannen voelen zich pas goed als er wat valt te zeuren, en over voetbal valt altijd wat te zeuren. Voetbalminnende vrouwen daarentegen genieten gewoon van wat ze zien. Een verademing.
Mijn maaltijdsalade komt eraan. Ons korte voetbalpraatje komt tot een einde. Hij smaakt prima. Zo maak ik ze zelf ook wel eens.
Moeder ondervraagt dochter over mannen. Dochter kijkt vluchtig mijn kant op, maar mijn aandacht ligt bij de krant waarin ik zit te bladeren.
Want dit gesprek gaat mij natuurlijk niet aan.
Dochter heeft het nog nooit langer dan een half jaar met een kerel uitgehouden. Moeder vindt dat heel normaal. ‘Op jouw leeftijd moet je experimenteren,’ zegt ze met luide stem. ‘Geniet van je vrijheid.’
Ik heb het gehoord, dank u wel.
Moeder gaat naar het toilet, dochter mag afrekenen. Moeder blijft strategisch lang weg.
We kijken elkaar aan, glimlachen, blozen.
Ik sta op, doe mijn laptop in de tas, en reken mijn salade af. ‘Doei’, zeg ik verlegen. ‘Doei,’ zegt ze terug. We glimlachen nogmaals. Dan loop ik naar buiten, onverrichter zake.
Er is een kort verhaal van Haruki Murakami, met als titel ‘On Seeing the 100% Perfect Girl One Beautiful April Morning’ (http://www.scribd.com/doc/2197156/On-Seeing-the-100-Perfect-Girl-One-Beautiful-April-Morning). Het verhaal is van een klassiek romantische schoonheid. Twee mensen ontmoeten elkaar en komen erachter dat ze helemaal voor elkaar gemaakt zijn, en besluiten dan om ieder zijns weegs te gaan, omdat als ze écht voor elkaar bestemd zijn ze elkaar opnieuw tegen zullen komen. Zoiets als de film ‘Before Sunrise’. Wat een prachtige gedachte.
Sukkels.


IV.

Een man stormt Crunch binnen. ‘Hé, kan iemand de politie bellen? Er staat daar buiten iemand een vrouw te slaan.’
De jongen achter de bar pakt de telefoon. Ik sta op en loop naar buiten, samen met een andere klant. Van de vechtpartij is niets meer te zien. Een man staat wat te schelden, de man die ons vroeg de politie te bellen geeft hem een standje, de boze man druipt af. Een storm in een glas water, zo blijkt.
Ze zit schuin tegenover me, aan de leestafel, en vraagt me in het Engels wat er aan de hand was. Ik leg het haar uit. Gelukkig niets ernstigs. Maar het ijs is gebroken.
‘Wat lees je?’ Aike is weer eens nieuwsgierig.
‘Een boek over internationaal recht. Ik moet morgen lesgeven.’
‘Wat interessant. Op de Campus Den Haag?’
‘Nee, privéles. Ik werk hier bij het Joegoslavië-tribunaal.’
Mijn interesse is gewekt, en ik vraag haar wat ze precies doet. Ze blijkt aanklager te zijn. (Hooguit tien jaar ouder dan ik, waarschijnlijk minder, en nu al zo’n functie. Wauw. Over carrière maken gesproken.) Ze vertelt wat over haar werk.
‘Mag ik je iets vragen? Misschien is het een clichévraag, misschien vragen mensen het vaker, dat weet ik niet, maar het is wel iets dat ik me afvraag.’
‘Ga je gang.’
‘Als je zo continu geconfronteerd wordt met de vreselijke dingen die mensen elkaar aandoen – dat word je toch, neem ik aan? Etnische zuivering en moord en verkrachting en zo?’ Ze knikt. ‘Als je daar continu mee geconfronteerd wordt, heb je dan nog wel enig geloof in mensen? Sorry als dat een stomme vraag is.’

(Per slot van rekening leven we in een wereld waarin mensen gericht zijn op twee dingen: voortplanten en overleven. De angst voor de dood en de seksuele lust zijn de twee meest basale drijfveren voor ons handelen. We sluiten coalities – vriendschappen – niet omdat we zo van anderen houden, maar simpelweg omdat die onze kansen op overleven vergroten. Altruïsme komt voort uit eigenbelang. Maatschappelijke en politieke structuren houden ons in toom, maar als die wegvallen – zoals in het voormalige Joegoslavië – en er een machtsstrijd ontstaat – en die ontstaat er, wanneer structuren wegvallen, noodzakelijkerwijs – dan zijn we in staat tot de meest onvoorstelbare vormen van geweld. Wie maar bang genoeg is, is tot alles in staat om zijn hachje te redden, dat heeft de geschiedenis wel aangetoond. Niet voor niets bedienen totalitaire (politieke en religieuze) ideologieën zich altijd van het creëren van angst, angst voor een imaginaire vijand – het verleent ze legitimiteit. En daarom kunnen utopische idealen zo makkelijk omslaan in geweld. En ondertussen willen we o zo graag geloven in iets als het Goede, maar dat is natuurlijk een fantasie, een manier om onze ogen te sluiten voor de beangstigende realiteit. Desalniettemin – of juist daarom – is het een cruciale mythe voor het functioneren van een samenleving. Moraal is niets meer dan een Hobbesiaanse constructie, maar dat maakt het niet minder belangrijk, integendeel.)

‘Als je daar continu mee geconfronteerd wordt, heb je dan nog wel enig geloof in mensen? Sorry als dat een stomme vraag is.’
‘Nee, dat is geen stomme vraag.’ Ze denkt even na. ‘Misschien kan ik je vraag het beste beantwoorden met een anekdote. Wij hadden een keer een man als getuige. Hij had verschrikkelijke dingen meegemaakt. Ik zal je de details besparen, maar de dingen die hij beschreef waren echt gruwelijk. Het was heel moedig van hem dat hij dat allemaal in de rechtszaal durfde te zeggen, en belangrijk voor het proces.
Toen hij zijn verhaal had gedaan over de verdachte, en wij hem bedankten, nam hij nogmaals het woord. “Dit is niet het enige dat ik wil vertellen,” zei hij. “Ik heb ook goede dingen meegemaakt.” Vervolgens vertelde hij over een bewaker die altijd goed voor de gevangenen zorgde, die een praatje met ze kwam maken, die zorgde dat ze meer te eten kregen; kortom, die hen zag als wat ze waren – als mensen. We hadden allemaal een brok in onze keel.
Ik denk dat dat het beste antwoord is dat ik je kan geven.’
Het is even stil. ‘Zelfs in de grootste hel vind je mensen die de ander in het gezicht kijken, die een verantwoordelijkheid voelen jegens de ander, die niet hun macht botvieren maar de ander willen juist beschermen. Een stukje menselijkheid tussen alle shit. Zoiets?’
Ze glimlacht. ‘Zoiets, ja.’

We praten verder. We spreken over verhalen, over de kracht daarvan, en over de discrepantie tussen verhalen en de waarheid waarnaar ze willen verwijzen. Verhalen maken ons tot wie wij zijn, wij construeren onszelf aan de hand van de verhalen die wij onszelf en anderen vertellen, maar dat maakt ze nog niet ‘waar’ in de absolute zin. Immers, die verhalen – herinneringen, zo je wilt – zijn weliswaar gebaseerd op oorspronkelijke ervaringen, maar ze zijn daar ook van vervreemd. Dat kun je vervelend vinden, maar dat is nu eenmaal de realiteit van ons bestaan. Historische waarheidsvinding is per definitie onmogelijk omdat je louter met verhalen te maken hebt. Dat geldt ook in de rechtszaal.
‘En het wordt er niet makkelijker op als er veel tijd overheen gaat,’ zegt ze. ‘Wij stellen mensen vragen over dingen die meer dan tien jaar geleden gebeurd zijn. En dan blijkt het geheugen behoorlijk onbetrouwbaar.’
‘Maar hoe kun je dan überhaupt nog rechtspreken?’
‘Omdat je toch hoopt, dat je uit al die verhalen een beeld kunt vormen dat tegemoet komt aan datgene wat er echt gebeurd is. Omdat er mensen geleden hebben, en andere mensen daarvoor verantwoordelijk zijn, en we die mensen daarvoor ook verantwoordelijk willen stellen. Omdat we toch hopen dat wij, als mensen die het hier met elkaar moeten zien te rooien, iets kunnen leren van de verhalen van anderen.’
‘Hopen dat mensen kunnen leren. Against all odds, misschien, maar toch.’
‘Inderdaad. Maar toch.’
Ze kijkt me lang aan.
We spreken verder over koetjes en kalfjes.

Pompoensoep, reisplannen, ambassades

De vlinder is even neergestreken. Hij heeft een kamer in onderhuur gevonden in de hofstad, prachtig gelegen nabij de grote ambassades, ingeklemd tussen het centrum en de Scheveningse bosjes. De kamer is deel van een antroposofisch studentenhuis – waarlijk, die bestaan – en is ruim, licht en hoog. Voor het brede balkon hangen smetteloos witte gordijnen, boven de schoorsteenmantel een handgeschreven gedicht van Schiller. De boekenkast is goed gevuld met werken van Rilke en Duitse vertalingen van Steinbeck. De keuken is eveneens ruim, en staat vol gezellige potjes gedroogde kruiden en zaden. Zijn charmante nieuwe huisgenotes hebben hem al de wekelijkse biologische markt laten zien, waar hij een prachtige pompoen op de kop getikt heeft. Onder het genot van een kom geurige pompoensoep leerden ze elkaar vervolgens beter kennen. Hij is hier pas enkele dagen, maar voelt zich nu reeds beter thuis dan hij in zijn Londense huis ooit gedaan heeft. Of verbeeldt hij zich dat maar? Hoe dan ook, het lot heeft hem toch maar weer naar een mooi nieuw plekje gebracht.

Zijn verblijf hier is evenwel slechts van tijdelijke aard. Over een maand of twee zal hij weer verder fladderen; verder zelfs dan hij in lange tijd geweest is. Zijn gedachten zijn dan ook voortdurend bij de naderende reis. Plannen veranderen, nog voor ze goed en wel gevormd zijn. Was hij aanvankelijk voornemens in december een treinreis naar China te ondernemen, klimatologische overwegingen hebben hem doen besluiten zijn reis te beginnen waar hij haar wilde eindigen: in Zuidoost Azië. Hij zal zijn reis beginnen in Thailand, om vervolgens een lus te maken door de Filippijnen, Indonesië, Maleisië en weer Thailand. Van daaruit wil hij over land, via Cambodja, Vietnam, China en Rusland, terugreizen naar Europa. Ongetwijfeld zullen deze plannen onderweg nog wel een paar keer veranderen, maar het raamwerk staat. De dikke gele moeder aller Lonely Planets, ‘Southeast Asia on a Shoestring’, bevindt zich voortdurend in zijn nabijheid. Ze blijft maar lonken. Gebaande backpackpaden of niet, voor hem is het een groot, nieuw avontuur.

En dan gebeurt het, tijdens een intensieve sessie online vliegtarieven vergelijken: hij boekt zijn ticket. De ellende wil dat de meeste enkele reizen bijna net zo duur zijn als retourtickets, dus wanneer hij plotseling oog in oog komt met een betaalbaar ticket van een Duitse budgetmaatschappij besluit hij om de teerling te werpen, en op de knop ‘betalen’ te drukken. Hoppa, gebeurd. IJs en weder dienende vliegt hij op donderdag 11 december van Düsseldorf naar het Thaise Chiang Mai, met overstappen in München en Bangkok. Het is definitief, de grote reis gaat er komen. Boeddhistische tempelcomplexen, rokende vulkanen, witte stranden met kokospalmen, knotsgekke miljoenensteden: binnenkort worden ze echt. De reisspanning maakt zich opeens volledig van hem meester. Adrenaline borrelt en klotst woest door zijn lijf. De Gunung Bromo is er niets bij.

Wanneer de adrenaline zo borrelt, dan is er maar één remedie. Hij heeft zijn hardloopschoenen weer uit het vet gehaald. Den Haag blijkt onverwacht gul. De Scheveningse bosjes doen niet onder voor het Amsterdamse bos. Ze verrassen met plotselinge heuveltjes en verstopte zandpaadjes, en verspreiden een zoete geur van nazomer. De zon schijnt speels door de eikenbladeren. Vandaag is een goede dag om de bank te overvallen, zo blijkt, want het plaatselijke politiecorps houdt zijn jaarlijkse hardloopwedstrijd. Even verderop, op een bankje bij een grote vijver, zitten twaalfjarige jongens te genieten van een stiekeme sigaret. Vogels zingen bescheiden. De bomen ademen zuurstof uit.

Madurodam blijkt nog steeds te bestaan, ziet hij tot zijn vreugde wanneer hij terugloopt richting stad. Een stukje verder komt parmantig een glimmende antieke koets langsrijden, gevolgd door een optocht van geüniformeerde ruiters – ook dat zie je niet in Amsterdam, laat staan in Groningen. Ambassadepersoneel loopt breeduit Frans sprekend de stoep bezet te houden, zinnenprikkelende parfumgeuren verspreidend. De langshuppende eksters trekken zich er weinig van aan. Voor het zonnebadende Vredespaleis wappert trots en naïef de blauwwitte VN-vlag, als ware de wereld een vreedzaam paradijs. Ook de politie is vol van vertrouwen, blijkens het feit dat ze hun post tegenover de Amerikaanse ambassade vandaag onbemand gelaten hebben. Kennelijk gingen ze ook liever een rondje hardlopen. Bij de ambassade van Koeweit valt vooral de kolossale schotel op – zo kan de ambassadeur ten minste genieten van de Arabische versie van Idols. Bij de Japanse ambassade werkt nog steeds dezelfde jongen als een paar jaar geleden, en hij maakt nog steeds hetzelfde dagelijkse blokje om. Hij doet alsof hij de hem passerende hardloper niet herkent, niet wetende wat hij zou moeten zeggen. Dat is insgelijks. Op de stoep liggen her en der eikeltjes. Heel langzaam wordt het herfst.

Hardlopen is leuk, maar er moet nog wel wat geld in het laatje komen voordat de grote reis begint. Helaas, dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Je kunt cum laude afgestudeerd zijn, je talen spreken en lief glimlachen, als je geen aantoonbare ervaring hebt in het tappen van biertjes en het netjes dragen van een stapel borden – toch niet bepaald vaardigheden waarvoor heel veel speciaal talent vereist is, me dunkt – is het merendeel van de horecaondernemingen niet in je geïnteresseerd. Zij die dat in eerste instantie wel zijn, voornamelijk hippe koffietentjes, haken af als ze horen dat je slechts voor twee maanden beschikbaar bent (en eerlijk is eerlijk, daarin hebben ze misschien ook wel een beetje gelijk). Uitzendbureaus daarentegen lijken uit te puilen van de weinig tot de verbeelding sprekende administratieve functies waarvoor je MBO-zus of MEAO-zo afgerond moet hebben. Nu heeft hij er totaal geen bezwaar tegen om een tijdje ‘onder zijn niveau’ te werken, maar hij heeft simpelweg niet de vereiste ervaring dan wel de vooropleiding om dergelijk werk te doen. Daar zit je dan met je mastertitel… Nog maar even verder zoeken dus, deze week. Concrete suggesties zijn in ieder geval welkom.

Gelukkig zijn er reisgidsen, pompoenen en hardloopschoenen. En gelukkig is hij in Den Haag, mooie stad achter de duinen, hem nieuw en gastvrij. De herfst is jong en vol beloftes.

De driekamp

Ach ja, zo'n EK. Wie maalt er nog om. Dat de oranje illusie vroeger of later genadeloos plaats zou maken voor desillusie hadden we natuurlijk kunnen verwachten. Wat dat betreft is voetbal net het echte leven: het enige voorspelbare is de dood van de droom. En diens wedergeboorte, natuurlijk, na een tijdje (vermoedelijk over een jaar of twee, in dit geval). Niets nieuws onder de zon, kortom. En zeg nou zelf: u had toch niet echt verwacht dat de Russische oligarchen tevreden zouden zijn met slechts een kwartfinaleplaats? Dáárvoor hebben ze niet de machiavellistische meester Hiddink met een exorbitant salaris aan de haak geslagen... Men wil winst, niets anders. Dit elftal is het privé-speeltje van Tsaar Poetin, en alleen een blinkende beker kan diens hebzucht tijdelijk stillen. Kosten noch moeite noch aardgasbaten worden daarvoor gespaard. Waaraan dacht het arbitrale trio volgens u, toen zij op mysterieuze gronden besloten de per ongeluk uitgedeelde tweede gele kaart voor een Russische verdediger fluks weer in te trekken? Aan de bonus die hun door een anonieme weldoener in het vooruitzicht was gesteld, of toch aan de KGB-dreigbrief die zij ontvangen hadden? Denkt u echt dat Robben niet speelde vanwege weer een lullige blessure, of zal dat sms'je van de Russische maffia (dat andere speeltje van Poetin) ook een rol gespeeld hebben? En u gelooft toch niet werkelijk dat het opzichtige geklungel van Ooijer, Heitinga, Van der Vaart en anderen te wijten is aan de zogenaamd briljante tactiek van de Russen? Het zou me niets verbazen als de heren binnenkort een moddervet contract krijgen aangeboden van Chelsea-baas en marionet Abramovitsj. We zijn collectief voor de gek gehouden, neemt u dat van mij aan. Maar ach, wat maakt het ook uit. Het is maar een spelletje, nietwaar? Ik ben in elk geval blij toe. Als een ware mini-Hiddink heb ik bij een Engelse bookmaker enkele ponden ingezet op een Russische eindoverwinning. Van de winst ga ik straks een keertje heerlijk sjiek tafelen. Brecht had gelijk: erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral.

Voor eerlijke, sportieve strijd kan men bij profvoetbal al lang niet meer terecht. Politieke en economische belangen maken de dienst uit, en wij, naïeve voetballiefhebbers, sluiten daarvoor met liefde onze ogen. Laten we wel wezen: zo'n EK is natuurlijk een schijnvertoning van heb ik jou daar. Maar gelukkig was er dit weekeinde een ander sportief evenement, een evenement waar al sinds jaar en dag door Jan en alleman reikhalzend naar uitgekeken wordt, waar de commercie haar intrede nog niet heeft gedaan en vermoedelijk ook nooit zal doen, en waar bevlogen maar fair gestreden wordt voor de eer. U raadt het al: ik heb het natuurlijk over de jaarlijkse driekamp van Den Horn. Al sinds mensenheugenis nemen de Dorpsstraat, de Hogeweg en de Westerdijk het bij dit toernooi tegen elkaar op, en strijden voor de hoogste eer die een sportman ten deel kan vallen: het winnen van de felbegeerde wisselbeker. Na jaren afwezigheid mocht ik eindelijk weer het genot proeven deel te nemen aan dit prachtige evenement, en ik was vastbesloten mijn steentje bij te dragen aan een overwinning van ons team, de Dorpsstraat.

De driekamp zou de driekamp niet zijn als alle spellen niet in het kader zouden staan van een bepaald thema. Dit jaar had men zich bij de keuze voor een thema laten inspireren door dat andere grote evenement, de Olympische Spelen - zodoende was het thema 'China'. Creatieve geesten hadden prachtige drakenkoppen in elkaar geknutseld, want ook aan de kostuums vielen punten te verdienen. De draak van de Dorpsstraat was natuurlijk de mooiste. Ook onze groepspresentatie, compleet met een indrukwekkende demonstratie van synchroonzwemmen-op-het-droge, werd door de jury met het maximale aantal punten beloond. De voorsprong was binnen.

Toen kwamen de spellen. Die hoef ik u natuurlijk niet uit te leggen. De ware sportliefhebber weet immers dat bij 'De nieuwe kleren van de keizer' eerst een stel kleren uit een hoge boom moet worden gevist, dan een lange vlecht moet worden gevlochten, en vervolgens een keizer op een draagstoel door vier sterke mannen (waaronder ondergetekende) door een slalom-parcours moet worden gedragen. En ze weet natuurlijk ook dat bij 'De rode draad' mensen emmertjes water moeten verplaatsen, daarbij gehinderd door leden van andere teams die daar met sponzen naar gooien. Ik hoef u natuurlijk ook niet te vertellen over de marathon, waarbij men op vierpersoonsski's een parcours moet afleggen zonder om te vallen. Ongetwijfeld kent u al deze sporten van binnen en buiten. Maar ik moet wel even kwijt dat wij, noeste Dorpsstraters, alle spellen met overmacht gewonnen hebben. De combinatie van vaderstraatsliefde, opofferingsgezindheid, tactisch meesterschap en fysieke kracht maakte ons onoverwinnelijk. Leve de Dorpsstraat!

Het laatste spel was van een klassieke schoonheid. Het was het 'Foe yong hai spel'. Oei, zult u denken, en uw oei is geheel terecht. Met landbouwplastic en groene zeep had men glibberige glijbanen gemaakt, waarlangs wij eieren, ketjap en rode saus moesten vervoeren - met eetstokjes, let wel. Het resultaat laat zich raden. Zelden was ik zo vies. Zelden rook ik zo intens naar foe yong hai. En zelden vond ik het zo leuk om door smerige smurrie te glijden. Een speeltuin was er niets bij.

Na een hoognodige douche volgde 's avonds in het dorpshuis de theorieronde. (Er was ook nog iets met voetbal op een groot scherm en oranje shirtjes en petjes, maar dat weet ik niet meer zo goed.) Nu kent u mijn liefde voor pubquizzen. Ik had mij dan ook zeer verheugd op dit onderdeel. Helaas waren er niet zoveel vragen, daar de quiz plaatsvond in de rust van de een of andere voetbalwedstrijd, en helaas blameerde ik mij enigszins door een vraag waarop ik echt het antwoord had moeten weten verkeerd te beantwoorden, maar verder deden we het als team heel aardig. We wisten twaalf van de zestien vragen juist te beantwoorden, waarmee we ook dit laatste onderdeel wonnen. Hoera!

De grote glimmende beker was van ons. Daar konden zelfs Poetin en Hiddink niets aan veranderen.

The Cumbria Way

Tot ziens, Londen. Ik wil weg van de constante chaos en ruis. Ik ben afgeknapt op de bureaucratie en het volstrekte gebrek aan flexibiliteit van academische en andere instellingen in dit land, niet in het minst mijn eigen universiteit. En bovenal heb ik schoon genoeg van de criminaliteit in deze stad. Als je binnen enkele maanden drie keer het slachtoffer bent van diefstal, waaronder een inbraak, voel je je toch echt minder veilig. Kortom, Londen is een mooie stad, maar ik hou het even voor gezien. Ik wil weer zuurstof.

Voordat ik naar 'huis' ga (wat dat ook moge betekenen - maar ik zal u dit keer een filosofische verhandeling besparen) rest mij nog een mooie wandeling in het noorden des lands. Samen met mijn ouders loop ik de Cumbria Way, die dwars door het Lake District gaat.

De wandeling begint in Ulverston. We laten het Laurel & Hardy museum links liggen en klimmen de velden in. De zon brandt ambitieus in onze nek, en belooft ons een mooie week. Het groen van de heuvels is helder en vol. We lopen langs ontspannen herkauwende koeienkuddes, langs afgelegen boerderijen en kneuterdorpjes. Het landschap wordt opgedeeld door middeleeuwse stenen muurtjes. Een jongedame wijst ons de weg, en redt ons zo van de hoorns van een boze stier. Ik krijg een hoognodig lesje botanica. Een kerkhof staat vol gevlochten Keltische kruizen.

We lopen het nationale park binnen. Weilanden maken plaats voor woeste velden vol struiken en rotsblokken. Slechts enkele bomen zijn erin geslaagd tijdens hun jeugd te ontkomen aan de malende schapenkaken die het landschap kaal houden. Ze malen rustig door, wandelaars of niet. Een flinke klim brengt ons naar een idyllisch bergmeertje. Een paartje zit te picknicken, en geniet van de zon, die denkt dat het augustus is. Een verdwaald boompje geeft een beetje schaduw; de schapenkeutels nemen we dan maar voor lief.

De middag vordert. De wandeling is iets te lang voor een eerste dag. Een groot, langwerpig meer met een bergachtige achtergrond geeft ons een voorproefje van de dagen die zullen volgen. Coniston ligt tevreden aan het meer. De jeugdherberg ligt fraai in een dal even voorbij het dorp. Er wordt snel gedoucht en verkleed, want wij moeten een pub opzoeken. Nederland speelt namelijk tegen Italië. Onder het genot van scampi en friet en een goede pint zijn wij Sneijder en Co Italië verpulveren. Dat belooft nog wat.

De tweede dag is nog mooier dan de eerste. We krijgen alle kleuren groen cadeau. Bolletjes wol met zwarte kopjes kijken vol verbazing onze kant op. Na de les botanica volgt nu een les Fries. Ik blijk een snelle leerling, it giet tige goed. We komen langs picture-perfect heldere bergmeertjes. Vogels zingen in allerlei talen. Op een terrasje in een kaarsrecht Engels tuintje drinken we thee en eten we onze sandwich. De nordic walking dames naast ons genieten van hun welverdiende scones.

Een brede beek leidt ons verder. We naderen een dorp, en het is spitsuur. Een eend verdedigt haar kindertjes moedig tegen de overenthousiaste hond die haar het leven zuur maakt. Als we het dorp achter ons gelaten hebben, komen we in Great Langdale, een groene sprookjesvallei omringd door majestueuze bergen. Hier willen we wel een nachtje blijven.

In een kamer van tien vierkante meter zijn vier stapelbedden gepropt. Elk bed wordt beslapen, al gaat het slapen moeizaam omdat een of andere idioot voortdurend met iets aan het roffelen is. Het dreunt dwars door mijn oordopjes mijn nachtmerries in. Als we er iets van zeggen, zegt hij dat hij bezig was muggen dood te slaan. Urenlang met je schoen op de muur slaan, om muggen weg te slaan...?

Ik was nooit een grote fan van English breakfast. Maar ik moet bekennen dat een vegetarisch English breakfast, met witte bonen en roerei en champignons en vegetarische worstjes en tomaten en aardappels en toast, een uitermate goede basis is voor een dag wandelen. Ik vind het steeds lekkerder.

De vallei gaat verder, weg van de beschaving, de leegte in. Hier groeien slechts gras en rotsblokken. We wanen ons in Scandinavië. De beek wordt almaar smaller en woester. Dan houdt de vallei op, en moet er geklommen worden. Jonge mannen met baarden bouwen een nieuw bergpad. De strijd met de zwaartekracht doet me goed. De bolletjestrui is voor mij, maar de zak drop begint aardig in omvang af te nemen. Na de klim volgt een stevige afdaling - zo gaat dat nu eenmaal met bergpassen. Helaas blijkt een onzer knieën niet bestand tegen de hoogteverschillen. We besluiten de etappe in tweeën te knippen. Een fraaie vallei met een nieuwe kabbelbeek brengt ons naar Rosthwaite, alwaar een schandalig luxe hotel met een heel zacht bed en een warm bad ons opwacht, en waar we verse meloen en vis voor het ontbijt krijgen.

De wandeling gaat verder. In het bos krijgen we gezelschap van een ree en haar jong. Zijn ruggetje is donker, en heeft witte vlekken. Ze kijken ons een tijdje aan, en springen dan geruisloos weg. We lopen verder, langs een van de grootste en bekendste meren van het Lake District. We zijn niet de enigen. Bejaarden lopen breeduit te drentelen, al dan niet bewust het pad versperrend. Een paar hele grote houten reuzenhanden begroet ons. Het is nog vroeg in de middag als we Keswick bereiken. Het gezellige stadje staat vol marktkraampjes. Elke straathoek heeft drie outdoorwinkels.

De laatste dag loop ik alleen, vanwege genoemd blessureleed. Het is de mooiste etappe van allemaal, in het minst gecultiveerde deel van het Lake District. Het eerste deel is bebost. Genadeloos halen de geuren gifzoete herinneringen naar boven. Antwoorden brengen nieuwe vragen met zich mee, en toekomst en verleden strijden in mij om voorrang. Het landschap wordt almaar leger, mijn hoofd nog even niet. Ik ga richting berg, maar loop eromheen, andere wandelaars achterlatend. Midden op het pad staat een eenzaam lammetje me aan te staren. Angstig hupt hij opzij, waarna zijn moeder hem naar veiliger oorden leidt. Nu ben ik helemaal alleen. Nu is het stil.

Zelfs de straaljager die op ooghoogte langs raast doet dat in stilte. Althans, zo lijkt het. Zijn roep volgt pas als hij al weer achter de bergen verdwenen is.

I wander lonely as a cloud. Steencirkels verraden een vol verleden, maar vandaag is er de stilte. Tussen de heideplanten hebben zeldzame vogels zich verstopt. Af en toe hoor je het klikkende geluid van een van hen. Ook de verlaten mijn zit vol nieuw leven. Ik laat mijn dromen maar dwarrelen.

Er moet geklommen worden. Een venijnig paadje leidt me langs een driftig beekje naar boven. Hier komen weinig mensen, getuige de verbazing op het gezicht van de schapen. De zwaartekracht moet andermaal zijn meerdere in mij erkennen, maar het is een pittige strijd. Dan ben ik boven. Op de top ligt een piramide van steentjes.

Het uitzicht is fenomenaal. Dit moet de hemel zijn. Of op zijn minst het werk van de hemel. Want als Toeval zoiets groots kan scheppen, dan verdient ze een andere naam.

Een lange afdaling volgt. Mijn pad verdwijnt, en ik dwaal veel te ver af naar het oosten. Maar ik weet mijn weg te vinden, en aan het eind van de middag bereik ik Caldbeck, waar ik verwelkomd word in een knus biologisch theehuisje.

In de pub in Penrith zien we Nederland Frankrijk verslaan. Mijn woeste vreugdekreet na de 2-0 levert mij een aantal meewarige blikken op. Maar na afloop van de wedstrijd krijg ik toch een paar welgemeende handdrukken. Men ziet Frankrijk hier graag verliezen.

En dan volgen de autoreis terug naar Londen, het inpakken van mijn boeken en andere spullen, het laatste avondmaal en de laatste nacht in mijn Londense kamer, de rit naar Dover, de bootreis naar Duinkerken, de rit naar Groningen, en het onvermijdelijke acclimatiseringsproces.

Dat duurt even.

White Hart Lane

Ik heb een groen-wit hart. Als tiener bracht ik menig zondagmiddag door in het gezellige oude Oosterparkstadion. De resultaten van de Trots van het Noorden gaven in die periode vaak weinig reden tot juichen, maar desalniettemin bleef ik altijd mijn cluppie trouw. Mijn verhuizing naar de Randstad, inmiddels ook al weer vijf en een half jaar geleden, zorgde er weliswaar voor dat ik niet meer zo vaak in het stadion te vinden was, maar mijn hart is altijd groen-wit gebleven. De successen die mijn club de afgelopen jaren heeft geboekt maken mij dan ook een gelukkig mens, en als ik nu naar de ranglijst kijk maakt een zekere trots zich van mij meester. Waar ter wereld ik in de toekomst ook terecht kom, ik zal altijd supporter van FC Groningen blijven.

Toegegeven, in tijden van Europese- en wereldkampioenschappen wil het groen-wit in mijn hart nog wel eens wat naar de achtergrond gedrongen worden door een oranje waas, maar dat is altijd slechts van tijdelijke aard. En de kleurencombinatie rood-wit, in welke vorm dan ook, heeft mij altijd betrekkelijk koud gelaten. Natuurlijk, het is mooi als een Nederlandse club de Champions League (Ajax, 1995) of de UEFA-Cup (Feyenoord, 2002) wint, en in beide gevallen heb ik dan ook vrolijk meegejuicht. In Europees verband gun ik iedere Nederlandse club succes. Maar geen van de rood-witte clubs heeft mijn uitgesproken voorkeur, zeker niet in de nationale competitie.

PSV is normaliter een club waar ik warm noch koud van word. Ik herinner mij de allereerste keer dat ik ze live zag nog goed. Het was zondag 24 maart 1996, en FC Groningen won met 1-0 door een verwoestende kopbal van verdediger en oudgediende Jan Veenhof. Het gevolg van deze gevoelige nederlaag was dat PSV de aansluiting met Ajax, de latere kampioen, definitief verloor. Het was een feestelijke dag, en mijn broertje en ik zongen de hele rest van de middag en avond voetballiedjes. Het gebeurt immers niet iedere week dat jouw cluppie wint van een club uit de top drie.

Ik heb nooit sterke antipathie gekoesterd jegens PSV, eerder desinteresse. Eindhoven is nu eenmaal zo'n typische kleurloze, totaal niet tot de verbeelding sprekende stad, die je vervloekt als je er drie kwartier op het station staat te wachten vanwege de een of andere vertraging, maar waar je verder eigenlijk bijzonder weinig van weet. De stad van Philips, het zal wel. Ik herinner me dat Philips ons ooit met de bus helemaal naar Eindhoven liet komen om ons gratis en voor niets rond te leiden in een of andere gigantische showroom. Het zal in de derde klas geweest zijn. Als ik het me goed herinner hadden ze een soort museum met allemaal hippe interactieve proefjes, en lieten ze ons de uitvindingen van de toekomst zien (zo was er een prototype van een tomtom te zien - je reinste science fiction). Sorry Philips, jullie deden hard je best van mij een trouwe consument te maken, maar ik had die dag vooral oog voor dat ene meisje uit de parallelklas. Technologische ontwikkelingen, ze konden me bijzonder weinig boeien.

Maar groen-wit hart of niet, als je in Londen woont, en een Nederlandse club komt op bezoek voor een wedstrijd in het kader van de UEFA-Cup tegen de club uit jouw stadsdeel, dan laat je die kans niet aan je neus voorbij gaan. Ik nodigde mijn voetbalminnende Italiaanse huisgenoot uit om mij te vergezellen, en slaagde erin via de website van de thuisclub, Tottenham Hotspur, twee kaarten te bemachtigen voor de wedstrijd. En zo was ik opeens een beetje PSV-supporter. Wie had dat gedacht, na al die jaren.

We lopen naar het stadion, een aangename wandeling van een kleine drie kwartier door Noord-Londen. De eerste twintig minuten is het rustig, maar bij het station van de Seven Sisters (niet te verwarren met de gelijknamige kliffen nabij Eastbourne) komen we terecht in een supportersstroom. Iedereen loopt dezelfde kant op, iedereen komt voor dezelfde wedstrijd, en ik krijg kriebeltjes in mijn buik van de voorpret. Zo voelde het ook altijd als we vanaf de parkeerplaats naar het Oosterparkstadion liepen, realiseer ik me, en ik ben weer even tien jaar jonger. Tottenham- en PSV-supporters lopen in vreedzame coëxistentie door elkaar, iedereen dezelfde kant op. Het is een ietwat vervreemdende ervaring om langs de Turkse kruideniers van Noord-Londen te lopen en ondertussen overal om je heen Oost-Brabants te horen, maar het levert een paar hilarische scènes op. Een tweetal hijab dragende dames is het voorwerp van oprechte verbazing: 'Kijk daar! Boerka, boerka, boerka!' (Het Brabantse accent moet u er zelf bij denken.) Ook de kapperszaak wordt erg interessant gevonden, maar dat heeft vooral te maken met de wijze waarop men 'unisex salon' interpreteert - men doet in elk geval boeiende suggesties over wat er daarbinnen zoal zou kunnen gebeuren. Even verderop staat een rijtje PSV-shirts dragende tieners uitgebreid te wateren in een voortuin. Wanneer een politieagente zich realiseert wat er gaande is sleurt ze ze er aan hun shirts uit, ze onderwijl de huid volscheldend; haar mannelijke collega geeft ze nog een paar meppen mee met zijn gummiknuppel.

(Later zal een andere huisgenote me vertellen dat hossende PSV-supporters ook het tijdelijke lamleggen van een deel van het immer fragiele metronetwerk op hun geweten hadden, hetgeen haar een uur vertraging opleverde. Ik kan een kleine glimlach niet onderdrukken. Ik herinner mij hoe ik jaren geleden met een vriend onderweg was naar de wedstrijd Excelsior - FC Groningen, en in de tram plotseling in een groep uitbundige Z-Siders belandde. Ik heb nog nooit een tram zo beangstigend heen en weer voelen gaan, en te oordelen naar hun gezichten was een deel van onze medepassagiers er vast van overtuigd dat de tram zou omkantelen. Mijn Rotterdamse vriend (respect, respect) en ik zongen echter vrolijk met de hooligans het Groningse volkslied mee. Ja, ik weet het, het is natuurlijk schandalig allemaal, het gedrag van die voetbalvandalen - maar zolang het bij wildplassen en treinhossen blijft kan ik er niet echt wakker van liggen, sorry.)

Het stadion van White Hart Lane bevindt zich middenin de volkswijk Tottenham. In tegenstelling tot het kolossale Emirates Stadium, het gloednieuwe ruimteschip waarin het arrogante Arsenal zijn kunsten tegenwoordig vertoont, is het een bescheiden stadion aan een doorgaande weg, dat van buiten weinig indrukwekkend oogt. Van binnen is het echter een fraai, knus stadion, dat me direct aan de Euroborg doet denken. De blauwe tribunes bevinden zich direct aan het veld en er zijn geen hekken. Het stadion heeft een capaciteit van 36.000, maar het voelt kleiner aan. In tegenstelling tot grote broer en rivaal Arsenal is Tottenham Hotspur nog niet geheel gecommercialiseerd, en heeft het zich nog niet geheel vervreemd van zijn volkse achtergrond. Mensen van alle leeftijden en sociale klassen bevolken de tribunes. Ik voel me er direct thuis.

Voorafgaand aan de wedstrijd wordt de Carling Cup aan het publiek getoond. Vorige week won Tottenham deze beker (Engeland heeft, in tegenstelling tot de meeste andere landen, twee bekercompetities, en de Carling Cup is de naam van de tweede beker) door in een zinderende finale op Wembley verrassend het rijke Chelsea te verslaan. Sinds het ontslag van Martin Jol en de komst van de Spaanse succestrainer Juande Ramos gaat het beter met de club, getuige de bekerwinst en het feit dat men Europees overwinterd heeft. Het gevaarlijke spitsenkoppel Berbatov-Keane heeft al weer behoorlijk wat doelpunten op zijn naam staan. We verwachten, kortom, dat het geen makkelijke avond gaat worden voor PSV.

Het eerste deel van de eerste helft is behoorlijk mat. Beide ploegen kijken de kat uit de boom, en er worden weinig kansen gecreëerd. Geleidelijk aan komt er echter meer spanning in de wedstrijd. Na een half uur is het raak: Jefferson Farfán krijgt de bal terug van een klungelende verdediger, waarna hij fraai in de verre hoek schiet en scoort. We zitten precies in de goede hoek van het stadion. Ik kan het niet laten om half op te staan, een kort en bescheiden vreugdekreetje te slaken en één keer in mijn handen te klappen. Daarna ga ik snel weer zitten, want we zitten per slot van rekening tussen de Tottenham-supporters. Maar mijn Italiaanse vriend, opgegroeid tussen fascistische AS Roma-hooligans, doet het op dat moment al bijna in zijn broek. 'Aike, niet juichen!' sist hij zenuwachtig. Verbaasd zeg ik dat ik nauwelijks juichte, en dat we bovendien op een beschaafde familietribune zitten dus dat er geen reden is tot bezorgdheid. Hij deelt mijn mening niet geheel, maar de rest van de wedstrijd houd ik mij redelijk rustig.

En het is een leuke wedstrijd. Het niveau is niet altijd even hoog, maar er worden de nodige kansen gecreëerd en het spel gaat aardig op en neer. Vlak voor rust krijgt Keane een grote kans op de gelijkmaker, maar Gomes redt bekwaam. Na rust laat PSV zich wat terugzakken, en Tottenham krijgt nog een paar kansen. Maar onder andere door het foutloze keepen van Gomes weten de Spurs niet te scoren. PSV komt er af en toe gevaarlijk uit, en krijgt een paar goede kansen op de 0-2. Het PSV-publiek in de verre hoek vermaakt zich ondertussen prima. Ik moet lachen wanneer ze overgaan tot het zingen van 'Ajax-publiek, Ajax-publiek' (Ajax-publiek heeft de reputatie opportunistisch te zijn en alleen achter de eigen club te staan als het goed gaat, niet als het even tegenzit - supporters van andere clubs zingen elkaar dit graag plagend toe, als het even stil is aan de overkant) - de plaagstoot is verder natuurlijk aan dovemansoren gericht. Het Tottenham-publiek gaat even later over tot een eveneens tamelijk irrelevant 'Stand up, if you hate Arsenal' - een groot deel van het stadion geeft inderdaad aan de oproep gehoor. Maar iedereen realiseert zich al snel dat bepaalde insider's jokes die het in de nationale competitie goed doen weinig betekenis hebben op internationaal niveau, en men concentreert zich dan ook gauw weer op de wedstrijd.

De slotfase levert nog een paar spannende momenten op, maar uiteindelijk blijft het bij 0-1. Het is een verdiende overwinning voor PSV, dat het meest effectief speelde. De Spurs hadden in de tweede helft weliswaar het overwicht, maar wisten slechts een paar keer echt gevaarlijk te worden, en man of the match Gomes stond altijd op de juiste plek. Het enige dat je PSV kunt verwijten is dat ze de counters beter hadden kunnen uitspelen en nog een keer hadden moeten scoren. Maar al met al is het een goed resultaat, en een prima uitgangspunt voor de heenwedstrijd. Tevreden verlaat ik het stadion.

In de stadionwinkel koop ik een blauw-wit sjaaltje. Vanavond was ik even PSV-supporter, en ik hoop van harte dat de rood-witte jongens uit Eindhoven dit jaar de UEFA-Cup winnen. Maar in de Premier League heb ik mijn favoriete club nu ook eindelijk gevonden. Geen groot biljoenenlogo, maar een gezellige volksclub. Geen wereldtopper, maar een nationale subtopper. Het cluppie van mijn stadsdeel.

Blauw-wit lijkt wel een beetje op groen-wit.

Tour d'Amstel

Soms is voor de ervaring van vrijheid niets nodig dan een paar hardloopschoenen.

De regenbui is langs getrokken. De strook groen langs het Zuider Amstelkanaal ruikt fris. De zachte nazomerzon laat even zijn gezicht zien, wat behalve mij ook de bootjesvaarders vrolijk stemt. Gedachten zoemen door mijn hoofd, zoals ze dat altijd doen tijdens de eerste tien minuten van een hardlooptocht. Het geeft niet, na een tijdje zullen ze wel gaan liggen.

In het Beatrixpark heeft een bebaarde dakloze meneer zijn hele hebben en houwen in grote gele tassen gedaan, en deze vervolgens op een wankel fietsje geladen. Hij maakt een kort praatje met een jong stel met kind. Verderop roddelen twee vriendinnen fanatiek bij. Ik kom langs de driesprong waar ik enkele maanden geleden midden in de nacht een kwartier heb staan praten met een prachtige egel, en ik vraag me af hoe het nu met haar gaat. Ik hoop van harte dat ze niet in een roekeloze bui de A-10 beklommen heeft, en dat ze nog lang en gelukkig met haar egelkindjes in het Beatrixpark mag leven.

In het Amstelpark wordt een kinderfeestje gevierd met als thema Pokemon. Wat leuk, ik wist niet dat Pokemon nog in was. Ooit zat ik in een vliegtuig dat beschilderd was met enorme Pokemonpersonages. Ook de stoelbekleding, de gordijntjes, de bekertjes en de stewardessenschortjes waren in Pokemonstijl. Het zou een vrolijke vliegreis worden.

Op de midgetgolfbaan waar ik twee weken geleden nog midgetgolfkampioen ben geworden staat een laagje water, maar dat weerhoudt gelukkig ogende gezinnen er niet van de onderlinge midgetgolfstrijd aan te gaan. Het kindertreintje met de vervaarlijke tgv-kop tuft rond. Met uitzondering van een jong Indiaas gezin dat in het allerachterste wagonnetje zit is het helemaal leeg.

Via een schreeuwend geelblauw hek verlaat ik het park, waarna ik de Amsteldijk op loop. Een villa heeft allemaal windwijzers op de daktorens staan, maar ze wijzen allemaal een andere kant op. Ik word ingehaald door een vriendelijk groetende Afrikaanse marathonloper. Door de lucht zweeft zoemend een dobber. Een eend weet op tijd uit te wijken, waardoor de dobber hem net niet raakt en netjes met een bescheiden plonsje in het water belandt. Fervent fietsende fietsers fietsen langs in hun Rabobankshirtjes. Wanneer ik zie hoe de Amstel de stralen die de nazomerzon haar schenkt glinsterend weerkaatst breekt ook bij mij een niet te stoppen glimlach door.

Bij de molen sla ik rechtsaf. Ik volg de groene strook naast de sloot die dienst doet als gemeentegrens. Een blauwe reiger staat in stilte te wachten tot een argeloze kikker zijn kop boven het water uitsteekt. Naaktslakken doen ondertussen verwoede pogingen het fietspad over te steken. Aan de andere kant van de bomenrij staan enkele hoge kantoorgebouwen. Als je hier op een doordeweekse dag tussen de middag langs komt is het een drukte van jewelste van mannen met stropdassen en dames in mantelpakjes die hier hun lunchpauzewandelingetje maken. Nu is er bijna niemand. Een vriendelijke meerkoet begroet me met haar hoge, schelle stem. Gedachten fladderen wat.

Een biofarmaceutische promovenda vertelde me ooit dat hardlopen helemaal niet gezond is, en dat het feit dat je lichaam bij een grote inspanning endorfine aanmaakt daar het bewijs voor is. Tuttemut. Ik zou niet weten wat er mis is met hardlopen en met een bescheiden shotje lichaamseigen endorfine op zijn tijd. Geniet, maar hardloop met mate… (Sowieso is het een vervelende neiging van nogal wat chemici en biologen om hun wetenschappelijke inzichten niet alleen te gebruiken voor het verklaren van bepaalde processen, maar ook voor het volledig reduceren van die processen (of, erger nog, van de ervaring daarvan) tot louter die biologische c.q. chemische verklaring. Hardlopen is niet fijn omdat het je dichter bij jezelf brengt, of omdat je ervan geniet buiten te zijn, of om wat voor reden dan ook; hardlopen is fijn omdat je lichaam stofje zus en zo aanmaakt die ervoor zorgt dat je je fijn voelt. Ja ja, en religie is zeker te reduceren tot epilepsie en zuurstofgebrek in de hersenen… Ga toch fietsen, enge demythologiseerders met jullie drang tot reductie en simplificatie! Waar blijft bij jullie de fantasie, de schoonheid, de droom…?).

In de verte klinkt een specht. Er moeten hier nog veel meer dieren zijn, bedenk ik me. Eén van mijn favoriete passages uit ‘Life of Pi’ is die waarin Martel Pi laat vertellen van de vele dierentuindieren die zouden leven in de parken van de metropolen van deze wereld zonder ooit gevonden te worden. Wat voor dieren zouden er allemaal in het Amsterdamse Bos zitten? Toch op zijn minst poema’s, stekelvarkens, tapirs en boa constrictors. Misschien zelfs wel een orang oetan, wie zal het zeggen? En dan hebben we het alleen nog maar over de dieren. Wie weet wat er zich verder nog voor wezens schuilhouden in het bos. Ik weet bijna zeker dat ik laatst, toen ik na afloop van een openluchtvoorstelling door het onverlichte bos naar huis fietste, een flits zag van een krom mannetje met lichtgevende oogjes en puntoren. Maar bewijzen kan ik het niet.

Een meneer zit in een rolstoel die volhangt met zuurstofflessen, slangetjes en metertjes. Hij staart uit over het met kroos bedekte water. Hoe vaak realiseren we ons eigenlijk wat een ongelooflijk geschenk het is gezond te zijn? Hoe vaak zijn we ons bewust van het feit dat gezond zijn niet vanzelfsprekend is, dat het feit dat wij leven en hier mogen rondlopen een geschenk is dat we dienen te koesteren?

Ik passeer een fraaie donkerrode bakstenen katholieke kerk. Een meneer vraagt de weg naar de een of andere Amstelveense straat, maar ik kan hem niet helpen. Ik loop verder, langs dat rare hoge hoekhuis met een wijnhandel op de begane grond en een met felgele borden aangekondigd Chinees restaurant op de eerste verdieping dat me op de een of andere manier altijd het gevoel geeft in Wallonië te zijn, naar het Amsterdamse Bos. Hockeyballen fietsen langs, een loopgroepje met t-shirts van De Bank (hoe gaat het eigenlijk met De Bank; bestaat het ding nog of staat het inmiddels bij het grof vuil? Wij hebben onze oude bank laatst buiten gezet…) is zich aan het omkleden. In de verte staat een stel partytenten. De geur van gebarbecued vlees bereikt mijn neusgaten.

Ik verlaat het bos en loop terug richting het Olympisch Stadion. Reeds van ver hoor ik de herrie van een middelmatig coverbandje met een veel te grote geluidsinstallatie dat op dit moment optreedt in of naast het stadion. De zon dartelt door de bomen van de Stadionkade terwijl ik er een laatste sprintje uitpers.

Ik zal je missen, Amsterdam.