By any other name would smell as sweet
- William Shakespeare
In sommige Aziatische landen is het gebruikelijk om kinderen twee voornamen te geven: een naam in de eigen taal, en een Engelse naam. Dat geldt voor voormalige Britse koloniën als Hongkong en Singapore, maar ook voor een land als Taiwan. Wanneer ze in contact komen met buitenlanders heten Li en Chang plotseling niet meer Li en Chang, maar Danny en James. De laatste jaren nemen ook steeds meer Koreanen en Chinezen een Engelse naam naast hun eigenlijke voornaam. Wat de reden daarvoor is weet ik niet. Wellicht heeft het te maken met de wens om modern en internationaal te zijn, mogelijk ook met de aanname dat buitenlanders niet in staat zijn Koreaanse en Chinese namen te onthouden en uit te spreken. In mijn kennissenkring bevinden zich inmiddels onder meer een Sean, een Douglas, een Roy, een April, een Amy en een Irene. Hun eigenlijke namen zou ik u niet kunnen vertellen.
Japanners doen hier niet aan mee. Japanners hebben fraaie meerlettergrepige voornamen als Toshifune, Yasunari en Noriko. Ze hebben zelden middelnamen, laat staan Engelse namen. Wel korten ze hun namen vaak af, opdat buitenlandse kennissen ze kunnen onthouden. Toshifune en Yasunari worden dan Toshi en Yasu. Dat is jammer, maar het is altijd nog beter dan het inruilen van de eigen naam voor een suffe Engelse naam als Paul, Jack of Jenny. Dat weigeren Japanners pertinent. Terecht, naar mijn mening. Wanneer een Chinees me vertelt dat hij Jimmy heet krijg ik altijd een ongemakkelijk gevoel. Je hebt een mooie naam in je eigen taal, met een bepaalde achterliggende betekenis, geschreven in karakters, gegeven in overeenstemming met numerologische en astrologische voorschriften - en je ruilt die in voor, met alle respect, Jenny of Jimmy? Waarom dan toch...?
Ook Vietnamezen hebben mooie namen. Meisjes heten Hoa (bloem), Nguyệt (maan) of Minh (licht, helder); jongens hebben namen als Hùng (dapper) en Cường (sterk). Daarnaast hebben de meeste mensen een of twee middelnamen, en natuurlijk een familienaam. Slechts een enkeling heeft een westerse naam. De trend in andere Aziatische landen om naast de eigen naam een Engelse naam aan te nemen is nog niet echt tot Vietnam doorgedrongen. Vooralsnog hebben de meeste Vietnamezen geen Engelse reservenaam.
Daar begint evenwel langzaam verandering in te komen. Een van de redenen daarvoor is het feit dat Engelse talenscholen van hun studenten verwachten dat zij een Engelse naam aannemen. Waarom? In de eerste plaats omdat de meeste docenten buitenlanders zijn, die niet gewend zijn aan Vietnamese namen. Het duurt namelijk even voor je als buitenlander de juiste uitspraak van het Vietnamees onder de knie hebt. Hoe spreek je namen als Diễm en Tuyết uit? Niet als [Diem] en [Tujet], zoals je misschien zou verwachten, maar als [Yì-ím] en [Twiet?] - maar dat weet je niet als je hier net woont. Daarnaast zijn namen die je maar met moeite uit kunt spreken over het algemeen lastig te onthouden. Een en ander zou de aandacht maar afleiden van het onderwijs, en bovendien het gezag van de docent ondermijnen. Immers, hakkelende docenten maken over het algemeen geen zelfverzekerde indruk.
Maar waarom zou de docent zich niet de moeite kunnen getroosten om de namen van zijn studenten te bestuderen, en deze te onthouden? Een half uurtje oefenen, eventueel met een Vietnamese collega die de uitspraak corrigeert, moet voldoende zijn. Is dat teveel gevraagd? Wat mij betreft niet. Ik woon en werk nu eenmaal in Vietnam. Dan vind ik dat ik mij best een beetje mag inspannen om Vietnamese namen correct te leren uitspreken.
Wellicht is er nog iets anders aan de hand. Door van studenten te vragen dat zij hun naam veranderen - tijdens de les, ten minste - wordt een kunstmatig onderscheid geschapen tussen twee werelden: de wereld van de eigen cultuur en taal, en die andere wereld, het Westen. Taal is per slot van rekening een belangrijke marker van identiteit. Wie Engels spreekt, stapt een imaginaire grens over, en wordt zo een ander persoon. Daarbij hoort een andere naam. Ik ben ervan overtuigd dat bij Chinezen in Hongkong en Singapore eenzelfde motief een rol speelt: ze leven in twee werelden, culturen zo je wilt, en daarbij horen twee verschillende identiteiten. Immers, een naam is als een kostuum. Wanneer ik werk draag ik wat anders dan wanneer ik op reis ben, om maar eens wat te noemen. Het hebben van twee verschillende namen vergemakkelijkt het switchen tussen twee verschillende identiteiten, en maakt het zodoende eenvoudiger de twee werelden gescheiden te houden. Het is een strategie om de eigen traditie symbolisch af te schermen van externe invloeden. Het is niet My die Engels studeert - het is Cathy. My en Cathy zijn een en hetzelfde meisje, maar twee verschillende personen, symbolisch van elkaar gescheiden door hun naam.
Het is natuurlijk tamelijk ironisch dat alle studenten verplicht zijn een Engelse naam aan te nemen, terwijl de docent - ondergetekende - zelf geen Engelse naam heeft. Nu ligt de Friese taal, waaruit zijn naam afkomstig is, weliswaar wat dichter bij het Engels dan de Vietnamese, maar daar gaat het niet om. Wanneer de docent consequent zou zijn, zou hij zich Peter noemen - uitgesproken op zijn Engels, natuurlijk. Maar daar heeft hij helemaal geen zin in. Hij heet Aike, en hij heeft absoluut geen behoefte om zijn naam te veranderen. Zijn studenten mogen hem Aike noemen, of teacher, dat zal hem verder worst wezen - zo lang hij zelf maar geen Engelse naam hoeft aan te nemen. Alsof de Engelse taal voorbehouden zou zijn aan mensen met Engelse namen. Het mooie van die taal is nou juist dat ze door zoveel verschillende mensen op de wereld gesproken wordt. Leve de verschillen. Van mij mag iedereen gewoon zijn of haar eigen naam gebruiken.
Het zou wat zijn, als we voor elke taal die we leerden een nieuwe naam moesten aannemen. In dat geval zou ik maar liefst zes namen hebben. Best een leuke gedachte, eigenlijk. Mijn Engelse naam zou waarschijnlijk toch gewoon mijn middelnaam Peter zijn, daar kom ik niet onderuit. Maar voor mijn Franse naam zou ik vermoedelijk kiezen voor François Marie, en mijn Duitse naam zou ongetwijfeld Goldmund worden. Mijn Japanse naam zou Kikujirō zijn, en mijn Vietnamese naam Nhất Hạnh. En waarom zou ik het daarbij laten? Mocht ik ooit besluiten om Zweeds te gaan studeren, dan noem ik mezelf Karlsson; wordt het Perzisch, dan word ik Abū Alī; mijn Deense naam zou natuurlijk Søren zijn; en mocht ik ooit op het idee komen om Amhaars te gaan studeren, dan luidt mijn nieuwe naam Haile.
De meeste studenten kiezen hun Engelse naam pas tijdens de les. Het is de taak van de docent om nieuwe studenten een Engelse naam te geven. Daar pas ik echter voor. Ik kan namen verzinnen voor knuffelbeesten en voor huisdieren, maar voor mensen van vlees en bloed doe ik dat liever niet. Ik wacht nog even tot ik zelf kinderen heb, als u het niet erg vindt. Van mij mogen studenten dus hun eigen naam uitkiezen. Daar zijn ze oud en wijs genoeg voor. Alleen wanneer ze niets kunnen verzinnen wil ik ze wel enkele suggesties aan de hand doen, maar ze kiezen uiteindelijk zelf.
De meeste studenten kiezen voor vrij normale namen. Ik geef les aan Tina, Becky, Mary, Kevin, Tom, Donna, Vicky, William, enzovoorts. Maar niet iedereen is tevreden met een standaardnaam. Sommigen maken van de gelegenheid gebruik om zichzelf een fraai pseudoniem te verschaffen. Zo bevinden zich onder mijn studenten een Lion, een Friendship, een Pink, een Angel, een New, een Top en een Fahrenheit. Een bokkige puber eiste het recht op zichzelf Phantom te noemen. Van mij mag-ie. Een andere bokkige puber, die alle Engelse namen die ik hem voorstelde afwees, noemde zichzelf Reborn. Toe maar. Het maakte me wel nieuwsgierig naar zijn religieuze overtuigingen - maar misschien vond hij het gewoon een hippe naam. En een collega van mij heeft een Stinky bij haar in de klas zitten.
Leuk zijn ook de namen waar je nog nooit van gehoord hebt, maar die volgens de betreffende studenten wel degelijk 'Engels' zijn. Een wat oudere dame noemde zichzelf Kallynn, niet bepaald een veel voorkomende naam. Ze had een Canadese vriendin die zo heette, vandaar. Andere studenten noemden zich Lawliet, Kah en Mya - stuk voor stuk namen waar ik nog nooit van gehoord had, maar het bleken personages uit Japanse tekenfilms en stripboeken te zijn. Typisch Engels, inderdaad.
Een speciale categorie wordt gevormd door jongens met voetbalnamen. Nu heb je dat niet altijd direct door - David, Steven en Wayne zijn natuurlijk gewone Engelse namen. Maar als ze fan zijn van Zuid-Amerikaanse of Zuid-Europese spelers is het een ander verhaal. Zo heb ik een student met de naam Messi - voorwaar een veelvoorkomende Engelse voornaam! Echter, de voetballer Messi kan in Vietnam qua populariteit niet tippen aan de Portugese windbuil Christiano Ronaldo (zonder enige twijfel de meest overschatte speler uit de wereldgeschiedenis, maar dat terzijde - zag u hem spartelen, tijdens de Champions League-finale?). In bijna elke klas zit wel een Christiano of een Ronaldo. Maar van mij mogen ze. Het is niet aan mij om te beoordelen wat wel of niet een 'echte' Engelse naam is. Christiano is net zo goed een legitieme Engelse naam als Yusuf, Kazuo of Barack Hussein, om maar eens wat te noemen.
Dan zijn er nog de studenten die geen zin hebben van naam te veranderen. Veel zijn het er niet, maar toch. Vaak veranderen ze hun naam een klein beetje, pro forma. Zo geef ik les aan een Vy wier Engelse naam Vi is - of andersom, dat ben ik vergeten. En aan een Trang die haar naam verengelst heeft door er een Y achter te plakken: Trangy. Een andere Trang in een andere klas weigerde evenwel pertinent haar naam te veranderen. Naar de reden kon ik gissen. Ik had ook geen zin om het haar te vragen. Deze Trang is een klein donderwolkje, dat steevast in een hoekje van het klaslokaal zit te mokken terwijl de rest van de klas zich vermaakt. Ik heb haar nog niet op een glimlach kunnen betrappen. Maar van mij mag ze haar naam houden, ik kan er niet mee zitten.
De student met de meest bizarre naam zit niet bij mij in de klas, maar bij een collega van me. Zijn Engelse naam luidt Nixon. U leest het goed: Nixon. Voor de onwetenden onder u: Richard Nixon was president van de Verenigde Staten van 1969 tot 1974, en als zodanig verantwoordelijk voor het nodige bloedvergieten in Vietnam. Mijn collega, een Amerikaanse linkse rakker, was behoorlijk geschokt toen hij vernam wat de Engelse naam van deze student was. Hij vroeg hem waarom hij deze naam gekozen had. 'Omdat Nixon zoveel goeds voor het Vietnamese volk gedaan heeft,' antwoordde de student, naar verluidt zonder een spoortje cynisme in zijn stem. Dat geloof ik graag: cynisme en ironie zijn stijlvormen die men in Azië niet kent. De student méénde wat hij zei. Mijn collega stond perplex. Ik had graag zijn gezicht gezien op het moment dat hij zijn student deze woorden hoorde zeggen.
Tja. What's in a name...
No comments:
Post a Comment