De lustrumreis

Het waren mooie weken. Samen met mijn familie vierde ik kerstmis in Londen. We bezochten Perron 9 3/4 en Buckingham Palace. We zongen 'Away in the manger' en 'Hark, the herald angels sing' in het prachtige St. Martin in the Fields, en luisterden er naar de wijze woorden van Tutu en Bonhoeffer. We genoten van een heerlijke kerstmaaltijd, maakten mooie wandelingen en speelden mahjong. We bezochten een beroemde musical over een mislukte opstand in het Parijs van de negentiende eeuw. Studiewerk bleef onaangeraakt liggen.

Na het vertrek van mijn familie kreeg ik bezoek van een vriendin. We wandelden en winkelden in de stad. We ontdekten de magische kronkelbomen van Epping Forest, die ons deden verdwalen. We werden geraakt door het verhaal van een vrouw uit Bangladesh en haar leven aan Brick Lane, en bezochten er de volgende dag de markt. We spraken over wat ons bezig houdt. Ik bakte oliebollen en appelflappen en er waren Koreaanse hartige pannenkoeken en champagne en goed gezelschap. We begroeven 2007.

Het is 3 januari, 's ochtends vroeg. Geruisloos zoeft de eurostar door de Zuid-Engelse duisternis. Ik ben onderweg naar een stad vol herinneringen, maar heb op dit moment vooral aandacht voor het kopje koffie dat mij de dag in draagt. De zon komt op boven de groene velden van Picardië. Ik doe een poging tot studeren, maar de trein is zo snel dat ik niet verder kom dan het lezen van een tweetal artikelen. Voor ik er erg in heb rollen we het Gare du Nord binnen.

Daar ben ik weer, Parijs. Ik heb je gemist. Maar het zal wel anders zijn deze keer, zo zonder zwoele nazomerdromen. Gelukkig ben ik in het gezelschap van een groep goede vrienden.

De Notre Dame staat er nog even trots bij als de laatste keer dat ik haar zag. Twee jaar zijn voor haar weinig meer dan een oogwenk. Voor de ingang staat een rij van tweehonderd meter. Afrikaanse jongemannen doen pogingen Eiffeltoren-sleutelhangers te slijten aan de wachtenden, maar ze zijn weinig succesvol. Binnenin de kerk van Onze Lieve Vrouwe gaat de markt door. Automaten verkopen boekjes met uitleg en ansichtkaarten en medailles. Wie een klein kaarsje wil branden voor Zijn aangezicht mag daarvoor twee euro neerleggen, een grote kaars kost een tientje. De souvenirkraampjes doen goede zaken. Jezus hangt machteloos toe te kijken. Maar het grote ronde blauwe glas-in-lood raam blijft indrukwekkend.

We bezoeken het Musée d'Orsay. Om de een of andere onverklaarbare reden heeft men 'Le déjeuner sur l'herbe' van Manet weggehaald, maar gelukkig zijn Degas' lieve danseressen er nog wel allemaal. Ze baden en kleden zich aan en maken zich klaar en zijn nerveus voor de première - geen wonder dat ze nauwelijks merken dat ik naar ze kijk. Maar als ze eenmaal op het toneel staan, dan stralen ze en fladderen ze en betoveren de argeloze passant met hun schoonheid. Ook de heren Van Gogh, Cézanne en Toulouse-Lautrec begroeten me hartelijk. Hoe een schilderij een ansichtkaart wordt, hoe een ansichtkaart een emotie wordt, hoe een emotie begraven wordt, en hoe het schilderij dan gewoon nog blijkt te bestaan en op dezelfde plaats te hangen als toen. Nieuw daarentegen zijn mij de kleurrijke, mysterieuze sprookjesschilderijen van Redon.

En 's avonds zijn er mezze in een Libanese snackbar en glazen wijn in een hotelkamer. We kletsen bij en plakken briefjes op elkaars voorhoofd omwille van een spel. Het is goed om samen hier te zijn.

Ik was nog niet eerder in het Institut du Monde Arabe. Ik verkies de tijdelijke tentoonstelling over contemporaine Arabische kunst boven de permanente collectie, en ik krijg er geen spijt van. Fascinerende combinaties van Arabische kalligrafie en abstract expressionisme, semi-realistische politiek geladen werken en speelse grottekeningen, bloedende horizonten en geometrische patronen. Het is een grote ontdekking, en ik snap niet waarom de tentoonstelling zo weinig bekendheid krijgt, en niet eens een eigen website heeft. Hoe dan ook: bent u in Parijs, en heeft u enige interesse voor moderne kunst, gaat dat zien!

We wandelen door de Marais. Mannen met baarden, bolhoeden en pijpenkrullen benen van A naar B (kan iemand mij vertellen waarom orthodoxe joodse mannen, waar ik ze ook zie (in Jeruzalem, in Londen, in Parijs), nooit gewoon lopen, maar altijd benen? Niemand kan zulke snelle grote passen maken en daarbij zo strak voor zich uit kijken als deze heren. Staat het ergens in de geschriften, dat gij geen tijd zult verspillen aan drentelen, maar zich te allen tijde rap benend zult verplaatsen? Of hebben ze gewoon altijd haast?). Dames met bontjassen slepen hun echtgenoten met zich mee langs de peperdure winkels en boetieken, onderwijl de stank van oudewijvenparfum verspreidend. Het Place des Vosges ligt er schitterend bij onder de blauwe hemel.

Een ouder echtpaar viert zijn veertigjarig jubileum met een bezoek aan de stad waar het toendertijd op huwelijksreis was. 'Weet je nog, schat, dat we op dit plein dansten onder de avondlucht?' 'Ja natuurlijk, hoe kan ik dat vergeten!' 'Mag ik dan deze dans van u?' En ze dansen, dansen, dansen in de rondte, net als toen - nou ja, vooruit, ietsje krakkemikkiger, maar met het hart nog immer vol van liefde. De man glimlacht naar het groepje studenten dat hen lachend aankijkt. Hij is trots op zijn mooie vrouw. C'est la chanson des vieux amants.

We rennen door het Louvre, want we hebben maar een uurtje voor sluitingstijd, en ik wil Haar toch echt een keertje zien. En jawel: na gangen vol Griekse beelden en renaissancistische bijbeltaferelen zien we Haar, verstopt achter de massa die Haar aanschouwt, fotografeert en consumeert. Oh, moderne mythe, symbool van onsterfelijkheid! U, die tijd en plaats overstijgt, en die ons daarmee het gevoel geeft dat wij, door te participeren in de collectieve ervaring van het U aanschouwen, deelgenoot zijn van iets dat groter is dan ons eigen kleine leventje... Daar bent U dan eindelijk! U verleent betekenis in een betekenisloze wereld, U bent de mythische personificatie van de ideeën schoonheid en waarachtigheid, en bovenal bent U iets dat ons met elkaar verbindt omdat wij ons er allemaal toe verhouden - een collectief symbool. U bent bijna even groot als McDonalds en Starbucks, als de Stars and Stripes en de Union Jack, als de Eiffeltoren en Che Guevara. Die Leonardo was een tovenaar, dat hij U heeft kunnen maken. En U blijft maar onverstoorbaar doorlachen...

We eten met zijn veertienen bij een Grieks toeristenrestaurant. De prijzen zijn verdacht laag, maar men heeft voldoende plaats, en we hebben allemaal wel zin in Grieks. We krijgen een duur menu in de hand gedrukt; als ik er vervolgens op wijs dat er naast de deur een goedkoper menu geadverteerd stond geeft een mopperende ober ons daar een tweetal menukaarten van, die we met zijn veertienen mogen consulteren. Het is het begin van een twee uur durende soap. Boze blikken, een ober die je glashard negeert als je probeert de bestelling van een fles wijn ongedaan te maken om in plaats daarvan goedkopere karafjes huiswijn te bestellen, lauwe uiensoep die men aanvankelijk niet mee terug wil nemen naar de keuken (aan verontschuldigingen doet men natuurlijk helemaal niet), vissoep die niets meer is dan gemalen vissenkoppensap, een inktvis die smaakt alsof hij al jaren dood is (hetgeen waarschijnlijk ook zo is), dezelfde ober die doet alsof hij koffie over iemand heenmorst omdat hij kwaad is dat we geen koffie meer bestellen... Het is een wonder boven wonder dat de rekening klopt. We vluchten naar het hotel, waar de flessen wijn en het weerwolvenspel op ons wachten. Helaas draagt een snauwende receptiemeneer ons op niet te lachen. Dat mag niet in Parijs, lachen, want daar kunnen de andere gasten niet tegen.

In het ontbijtzaaltje beent de Bulstronk rond. Als we tien minuten vóór het einde van de ontbijttijd binnenkomen kijkt ze ons aan met een blik alsof we zojuist haar cavia hebben vermoord. Ze blaft dat we van tafel moeten veranderen, op een toon die de meeste mensen reserveren voor het uitkafferen van hun hond wanneer deze binnenshuis zijn behoefte heeft gedaan. Terwijl ze drie dienbladen gereed maakt komen er nog twee leden van onze groep binnen. De ontdekking hiervan doet haar bijkans ontploffen. 'Hoeveel!?' schreeuwt ze, terwijl er stoom uit haar neusgaten komt. Ik begrijp niet helemaal waar haar woede vandaan komt, en daar ik zelf deze morgen toevallig geen ochtendhumeur heb geef ik maar beleefd antwoord. 'Wat drinkt u', gromt ze dreigend, om ons vervolgens een warme chocolademelk te weinig te brengen. Ik vermoed dat ze heel ongelukkig getrouwd is met de Griekse ober - het zou een en ander verklaren.

De Londense omgangsnormen zijn geheel gebaseerd op het adagium 'live and let live'. Ik val jou niet lastig, en jij mij niet, en als we toch contact hebben omdat jij bijvoorbeeld iets van mij wilt kopen, dan verkiezen we een gereserveerde maar niet onvriendelijke beleefdheid boven kilheid of gesnauw. Dat is in Parijs wel even anders. Evenals voor Rome geldt voor Parijs dat de stad an sich prachtig is (veel mooier dan Londen, laat daarover geen twijfel bestaan), en dat als je goed in je vel zit (bijvoorbeeld omdat je verliefd rondloopt, want let's face it, Parijs zit vol met die verschrikkelijke, elkaar de hele godganse tijd en plein public aflebberende stelletjes) je daarvan kunt genieten zonder de ervaring al te veel te laten verpesten door de mensen die je afsnauwen. Beauty is immers in the eye of the beholder. Maar de arrogantie en het chagrijn van veel Parisien(ne)s maken de stad mijns inziens toch echt een stuk lelijker dan ze zou kunnen zijn.

Terwijl het grootste deel van de groep een bezoek brengt aan de wondere wereld van Lodewijk XIV wandel ik met enkele anderen door de grootste kantorenwijk van Europa, het openluchtmuseum van moderne architectuur dat La Défense heet. We doen raadspelletjes (ik ben gek op raadspelletjes). In de verte zien we de Arc de Triomphe en de Eiffeltoren. Dan roept de plicht, want de deadlines naken: we installeren ons in een café om ons er de gehele middag te verdiepen in onze studieboeken. Er wordt tussendoor druk gediscussieerd over oriëntalistische constructies van boeddhisme en shinto, over Tibet en over Japan, over islamitische filosofie en over christenfundamentalistische internetfora (en natuurlijk, tussen de bedrijven door, over de Andere sekse, maar de conclusies van die discussie houd ik wijselijk voor me). De koffie smaakt prima.

Voor de eerste keer bezoek ik het nieuwe museum voor niet-westerse kunst, het Musée du Quai Branly. De Oceanische, Afrikaanse en Indiaans-Amerikaanse collecties zijn indrukwekkend. Het gebouw is een architectonisch meesterwerk. De aandacht voor muziek en de boeiende opnames van verschillende muziekuitingen is nog een extra meerwaarde. Men kan bezwaar maken tegen de wijze waarop veel voorwerpen totaal losgerukt zijn van hun oorspronkelijke context, hetgeen niet direct bijdraagt aan begrip maar juist de ervaring van alteriteit en exotisme versterkt; men kan bezwaar maken tegen de manier waarop die vreemde achtergrondgeluidjes en de mysterieuze belichting dit exotisme nog verder versterken; men kan bezwaar maken tegen het projecteren van onze categorie 'kunst' op andere culturen; men kan bezwaar maken tegen het feit dat dit museum in de ban is van de mythe van de 'bon sauvage', alleen 'primitieve' voorwerpen presenteert om dit beeld te versterken, en niet of nauwelijks oog heeft voor historische verandering. Er is, kortom, heel veel mis met dit museum. Maar toch loop ik met open mond rond. Wat een collectie, wat een rijkdom... Wat is er toch veel schoonheid tussen alle rotzooi van deze wereld.

De schaduwen van Sartre, Lévi-Strauss, Foucault en De Beauvoir hangen boven het Quartier Latin. Geweldig hoor, in Londen studeren, maar het heeft natuurlijk niet de heerlijke romantiek van het Parijs van de filosofen. Overal zijn boekwinkeltjes. Naast de Sorbonne bevindt zich een goudmijn die tot de nok toe gevuld is met filosofieboeken. Watertandend loop ik rond, mijzelf afvragend waar ik in vredesnaam de tijd vandaan moet halen om alles te lezen wat ik zou willen lezen. Roland Barthes blijkt een boek geschreven te hebben over symbolen in Japan. En Levinas is er natuurlijk ook. Jullie woorden mogen mee naar Engeland, als ze willen.

De laatste avond bezoeken we een louche karaokebar in de buurt van het Gare de l'Est. We voegen ons bij een extended family uit het middellandse zeegebied, een groepje lesbische dames, enkele verveeld kijkende twintigers, een Japanse toerist en een groepje oudere zwarte heren. Een van hen, die uit Chicago komt en onder de indruk blijkt van het vrouwelijk schoon in ons gezelschap, komt steeds naar onze tafel om te zeggen dat hij heel trots op ons is. Tussen de Franse popliedjes door wordt steeds opnieuw, door verschillende mensen, 'Vivo per lei' gezongen. De pizzabakker kan zo bij de opera aan de slag. Alleen de Japanner zingt 'Angie'. Mijn lang gekoesterde droom om ooit een chanson te zingen in een karaokebar wordt bewaarheid wanneer ik met tranen in mijn ogen en een hart vol nostalgische gevoelens Jacques Brels 'Amsterdam' ten gehore breng.

Het is maandagavond 7 januari. De eurostar zoeft terug naar Londen. Morgen begint het tweede trimester. Dat komt mooi uit, want de batterij is opgeladen.

Het nieuwe jaar is goed begonnen.