Labels zijn belangrijk. Ze kleuren onze interpretatie van de dingen die we zien. Wij ervaren de werkelijkheid nooit onbevooroordeeld. Die ervaring krijgt namelijk betekenis door de categorieën die we hanteren, en die categorieën zijn het product van de sociale, culturele en politieke context waarin we leven en opgegroeid zijn.
Categorieën zijn vaak normatief. Een vrijheidsstrijder doet goed, een terrorist doet kwaad, dat weten we allemaal. Maar of hij gezien wordt als het ene of het andere hangt af van zijn PR. Wie in staat is anderen zijn labels op te leggen, en daarin gevolgd wordt, die heeft macht. Het is dé verklaring voor het succes van Geert W.: zijn uitgangspunten en begrippenapparaat worden door een groot deel van zowel het electoraat als de politieke elite geaccepteerd en overgenomen. Al gaan sommige van zijn standpunten veel mensen te ver, zijn aannames worden breed gedeeld.
Classificatie is politiek. Het is ook juridisch. De vrijheid van religie geldt alleen voor die organisaties die van de rechter het label 'religieus' krijgen, bijvoorbeeld. Wordt een organisatie als 'niet-religieus' beoordeeld, dan heeft deze niet dezelfde rechten als een 'religieuze' organisatie. Gelijke monniken, gelijke kappen, op dat principe is onze rechtsstaat gebaseerd. Als wordt bepaald dat monnik X geen echte monnik is, verliest hij het recht dezelfde kap te dragen als monnik Z.
De continue herhaling van Geert W. dat de islam geen 'religie' is maar een 'politieke ideologie' is een bewuste poging de islam deze juridische bescherming te ontnemen. Dat gaat niet van de ene op de andere dag, maar dat hoeft ook niet - als iets maar vaak genoeg herhaald wordt, zeker door personen die grote populariteit genieten, gaan steeds meer mensen het geloven. Zo werkt een discours. En zo kan het dat veel mensen geloven in de fabeltjes dat Geert W. 'anti-establishment' is (weinigen bewegen zich zo soepel door de Haagse pers- en lobbywereld als hij, Haags meubilair als hij is), dat alle 'puinhopen' in Nederland de schuld zijn van de PvdA (terwijl de VVD en het CDA de afgelopen dertig jaar vaker en langer op het regeringspluche hebben gezeten) en dat de 'islamitische' cultuur (wat is dat?) onverenigbaar is met de 'judeo-christelijke' (wat is dat?). Het gaat er niet om dat je gelijk hebt - het gaat erom dat je geloofd wordt, dat je aannames herhaald en gedeeld worden, en dat je zoveel invloed hebt dat anderen jouw categorieën overnemen. Dan heb je macht.
'Religie' en 'politieke ideologie' is evenwel een schijntegenstelling. Elke religie heeft namelijk aspecten van een politieke ideologie. Het is net zo onnozel als zeggen: 'de islam is geen religie, het is een waardensysteem.' Of: 'een paard is geen zoogdier, het is een hoefdier'. De islam is een politieke ideologie, een waardensysteem, een systeem van symbolen, en meer. Dat máákt het een religie. Geen enkele religie is gespeend van ideologische aspecten. Nogal logisch: religies doen normatieve uitspraken over hoe de wereld eruit zou moeten zien. Dat is per definitie ideologisch beladen. Religies zijn nu eenmaal politiek, of we het leuk vinden of niet. Maar ze zijn niet louter politiek. Ze zijn veel meer dan dat.
Dit laatste punt is knap uitgelegd in een betoog van Ruard Ganzevoort, hoogleraar aan de VU en actief lid van GroenLinks. Hij deconstrueert in duidelijke taal Wilders' schijntegenstelling. En hij maakt impliciet duidelijk dat we niet Wilders' stellingen moeten bestrijden door welles-nietes te doen (daarmee de aannames en begrippen indirect erkennend en legitimerend), maar dat we moeten aantonen dat de aannames waarop de (tegen)stellingen gebaseerd zijn niet deugen. Een meta-perspectief, zoals dat heet.
Lees het even, zou ik zeggen. Klik hier.
No comments:
Post a Comment