Power and belief: reflections

Reflections on power and belief

Final paper of my study year at Waseda

Preface

The academic year has reached its end. Classes are finished. A hot, humid summer has come overnight and replaced the freshness of spring, filling the air with its innumerable intense perfumes. People that have become part of my life are making their preparations to walk out of it; some only for a while, many others permanently. Suddenly, a feeling of emptiness has come over me. I feel like I am in a vacuum; something has passed away, but it has not yet been replaced by something new. I somewhat fear the return to the country that I more or less consider my home – although the concept of home has become increasingly unclear and undefined, and I am not sure whether or not I will feel at home when I am back. As I am sitting in my small, messy dormitory room, I think about this past year. Lately, I have spent so much time studying some very interesting things that I hardly had any time to reflect upon the things I was studying. Right now, I am. I am thinking about the significance of what I have been studying this year, as well as the personal experiences I had while I was here.

Reflecting upon my Japanese year, it becomes clear that there have been a few central themes. These themes are connected to topics I have been thinking, talking, reading and writing about, to the things I was studying, and to my experience of being a part of Japanese society. On two of these themes, the use of ideology and the concept of history, I wrote two papers during the first semester. Some other, closely related themes have been reoccurring in writings and discussions. In this paper, I will examine some of these themes once again, thereby sometimes referring to things I studied, to personal experiences or to writings and ideas from others.

The three themes I shall discuss in this paper are truth, fear and mythology. All are closely connected to each other. They are closely connected to topics such as religion, belief, ideology and power, too. The purpose of this paper is neither completeness, nor consistency; it is a playful philosophical approach to wind up the intellectual process I have gone through this year, examining questions rather than answering them, while inevitably raising new questions and themes. I will use different literary forms and approaches for exploring these topics, as this may help me to look at things from different perspectives. The result is a short, experimental patchwork of short essays, stories and quotes.

I. Truth

‘I am the way, the truth, and the life: no man cometh unto the Father, but by me.’ (Jesus Christ, as quoted by the evangelist John, John 14:6.)

‘What then is truth? A movable host of metaphors, metonymies, and; anthropomorphisms: in short, a sum of human relations which have been poetically and rhetorically intensified, transferred, and embellished, and which, after long usage, seem to a people to be fixed, canonical, and binding.’ (Friedrich Nietzsche, ‘On truth and Lies in a Nonmoral Sense’)

‘The only thing we can be sure of is of the fact that different, contradicting interpretations exist – whether or not they are true does not concern us; the only things that concern us are the social and psychological implications of these interpretations. Ideologies [i.e., truths] provide people with certainty about an existence that does not provide any certainty, and thereby replace that very existence.’ (Aike Rots, ‘Ideology – A First Exploration’)

AR: Did you really say that?

JC[1]: The answer on that question depends on your definition of reality.

AR: I mean: is it a historical fact that you spoke those words?

JC: No. I didn’t speak English at the time.

AR: The equivalence in your language. Is it true that you spoke these words?

JC: This is one of my most important, best-known quotes. It summarizes effectively why people should be Christian. It is brief, powerful, and dramatic. It is one of John’s best literary accomplishments. The significance of the truth of this quote for more than a billion people in this world is enormous, as it provides them with a necessary framework for living their life. Of course it is true.

AR: I understand why this quote is significant. But I am not interested in such a politically correct answer. Things are not true, simply because it is useful that they are true. The problem of such a utilitarian circular argument is that it is only concerned with the need and the purpose of things, but it doesn’t tell us anything about the intrinsic quality or validity of things. What I want to know is: is it historically true that you said this?

JC: So what if I did? Who cares? Would it change anything if I indeed did say this? Or if I didn’t? If I did, I said it in a particular context, for a particular reason, with a particular meaning in mind. But my own intention at the time is completely irrelevant. People impose their own interpretations and meanings on me, claiming them to be absolute truths that exceed place and time, ignoring my being part of and reacting to a society that was facing social crises. So would it change anything if I would declare that I did not say this? Do you think people would believe me? Of course not – the truth of their explanation would be challenged too much. And as this truth provides them with meaning at a fundamental level, taking away this truth would challenge their very lives.

Most people are not going to allow this to happen, I assure you. And they have a very powerful argument: it is written. It is written that I said this, and therefore absolute and unchanging – even though I never met the person who wrote this and don’t know why he chose to write this. The problem of a written revelation, a written word of God, is that it becomes impossible to change anything – as if God Himself is static, unchanging and reactionary! Even if the Holy Texts of the World indeed are written, revealed or inspired by God, he had to adjust to the frame of reference of his audiences, by using their imperfect languages and symbols and expressions they were able to understand. That would mean that even divine truth is not absolute, as it is always in the process of changing and reacts to a certain social, historical and linguistic context. But people need their divine truths to be absolute, because it provides them with comfort, gives them direction, and prevents them from questioning the status quo of their current life.

FN[2]: But isn’t that the point of living? That we question the historically and socially constructed myths and lies that are used to prevent us from thinking ourselves? That we recognize how certain opinions, lies and other fictions lose their symbolic relevance when they come to be seen as truths? Why are they perceived as the truth by the masses? Because those who have power use these truths to legitimize their own power. Why do you think people try to convince others of the truth of their opinions? Because if your position is defined as corresponding to the truth, you have the perfect justification for your actions. You have power. The more people think your claims are true, the more you will be able to legitimize certain behaviour or policy as it is perceived as serving the truth. That’s power. The challenge is too recognize these power structures and dismantle the so-called ‘truths’ as being constructions.

AR: But what about scientific truths? E=MC² is always true, isn’t it? That doesn’t serve a particular power structure. Or does it?

FN: It is a symbolic representation. In this case, it is a symbol that serves very well to explain certain natural processes. However, it is still a symbol. The ultimate purpose of any symbolic representation is to provide meaning – a meaning that is shared by different people. Scientific ‘truths’ are symbols; explanations, labels. But they claim to be truths that exceed time and place. They are used to legitimize power structures in the same way as religious truths. The primary function of universities – the institutions in which these truths are created, discussed and reshaped – is to complete the socializing process of young people in a certain society with a certain ideology, and provide societies in which the reason is worshipped with a rational justification for the system – the justification that in the past was provided by religion. What’s the difference between ‘the king should rule the country, because he is a representative of God, which means that he knows best what is good for his people’ and ‘this country should be governed by an elected government, because logic demands that if people choose their own government, their interests are preserved in the best way’. As people need answers and explanations that are easily digestible, as people want others to tell them what they should think, naïve positivism flourishes. Like our friend Jesus here just said: it is written, so it is true. Scientific data are treated in exactly the same way as holy texts – only a few people really study and criticize them, whereas the majority of the people accepts them as true. Statistical data are perceived as true by the masses – thus, they are used to legitimize policies.

JC: The problem is not so much that people believe certain things, though. Belief can serve to establish social change and improvements, to make people act responsibly as a member of a society, et cetera. My personal belief has urged me to be active, to mobilize people – the results being not exactly what I had expected them to be, but that’s a different issue. My point is, the problem is not belief as such. The problem is that belief has come to be something absolute. Religious belief is no longer a matter of shared symbols, as is primary function always was. Religious belief has been irrevocably transformed because people have started defending it by applying rational, logical criteria, which means that it is either true or untrue, right or not right, correct or false. There is nothing in between. The symbolic significance of mythologies, images and rituals has come to be neglected. In stead, we have to choose whether we believe these symbols to be ‘true’. Why did you ask me if I really said this sentence? Because you want to know whether or not it is true. Why do people who feel attracted to the symbolism of Christianity have to accept the divinity and the resurrection of its founder, me, as historical facts? Because truth has come to mean rational, historical truth. Symbols are not recognized as symbols anymore. As a result, beliefs have to be logically consistent. One cannot believe in A and B at the same time, because A and B have another, contradictory explanation of the human condition. Truth has thus come to be exclusive. If you share my truth, we share an identity. If we share an identity, we share interests. Those who don’t believe the same thing, either have to be converted or combated.

FN: Both converting people or fighting them serves to enlarge ones own power. So ‘truth’ is used as a means to legitimize a certain power structure – either consciously or unconsciously.

AR: But does that mean there is no truth whatsoever? What about ethics? The categorical imperative? Isn’t the imperative not to harm or hurt others a truth? If you say there is no truth, that means no system of ethics can exist that is based on anything else than practical use. But doesn’t that lead to nihilism? If there is nothing more we can base our behaviour on, if there is nothing we can be sure of, what’s the point of doing things? Wouldn’t that lead to hedonism?

JC: I am not saying truth does not exist. Personally, I have a very strong belief, especially when it comes to ethical issues. Responsible behaviour towards others, striving for social justice, respect for those who have a different background, different habits and ideas than oneself; I consider these very important things. Why? Not because it is written down that we should behave like this – law is not absolute, as it has been created in a certain social and political context, mind you! Not because there is an absolute commandment telling us we ought to do this. But because we want to do so ourselves; because the interactions we have with other human beings that make an appeal to us provoke a sense of compassion. When I feel this, it is true. There is nothing wrong with perceiving things as true! I am not saying there is no intrinsic truth either – although the question remains whether or not this truth can be known by us, and whether or not it is relevant. It becomes problematic, though, when certain symbolic truths come to be seen as absolute, literal truths, as this is usually when they transform into ideologies that serve to establish and protect certain power structures, and deny others the right to have their own symbolic interpretation of life. We should therefore always be willing to question and challenge what we regard as the truth, and ask ourselves what political structure and ideology this truth might serve.

II. Fear

‘Did you hear the story of Mrs. A and Mrs. B.?’

‘What happened?’

‘You know they went to Kyoto, right?’

‘Yes.’

‘There’s this temple. They say drinking the water cures you.’

‘I heard about that.’

‘They drank it. Now, both of them are very ill.’

‘They should have known…’

‘You know, I once went to this temple town.’

‘You did? You know you shouldn’t!’

‘Only once, because I’m interested in architecture, you know. But I got very sick the next week…’

‘Our late Prime Minister went to Ise.[3] He prayed there. But he was Christian, you know.’

‘What happened to him?’

‘He died shortly thereafter.’

‘Because of that?’

‘I don’t know…’

(Conversation at a Christian church in Japan.)

Recently, the draft constitution of the European Union was rejected by a vast majority of the French and Dutch populations, despite the fact that the constitution proposed improvements in the process of democratic decision making, a stronger legal protection for human rights, organizational reforms that would make the EU operate more smoothly and by doing so strengthen its international position, et cetera. When asked why they had voted against the constitution, many Dutch people replied that the developments ‘were going too fast’. The institution EU is perceived as a giant, undemocratic, bureaucratic organization that only costs money and does not meet with the national interests. A leftist opposition party that was campaigning against the constitution made a poster, on which we see a map of Europe without The Netherlands, which have disappeared:

Of course, this is not meant to be taken very seriously. But the use of humour reflects a sentiment that is very real, and therefore should be taken seriously after all. The project of the European integration is perceived as a threat to the own interests and the own identity. In a society that has transformed rapidly and drastically over the last few years, the need for a clearly described national identity has suddenly become very urgent. With the growing necessity of the reinvention of a national identity, the need to point out ‘others’ that are antithetical to this identity has also emerged. Ethnic and religious minorities are an easy target, and it is indeed frightening to see how in a country that used to be famous for its tolerance – even though that tolerance fundamentally was just a pragmatic approach that served national economics, as some historians have argued – in a few years Muslim immigrants have come to be blamed for supposed problems in society, Islamic institutions have been set on fire, and migration policy has become very strict and isolationist. The EU has now come to serve the same role as the immigrants: it is perceived as an extern threat, that has the potential to do serious damage to society and challenge the identity of its members.

Why do I use this example? For several reasons. First, because it shows how political groups utilize and even strengthen the fear of people when it serves their own interest. By causing and stimulating fear, a political group can legitimize its stances and policies. This is not just the case with leftist or ultranationalist parties and politicians. Mainstream governments use the same strategy successfully. A system of colours that warn for a potential terrorist attack is a powerful way to manipulate the feelings of the population – and to legitimize certain government interventions and violations of privacy, for example.

Second, I am puzzled by how a society can transform so overnight. Fear does not necessarily respond to a certain situation; it can also create that situation. Fear for minorities often leads to stigmatization and the intensification of prejudices, which often leads to radicalization among some members of those minority groups, who –understandably– feel threatened in their own identity and feel the urge to protect that. Anxiety thus brings forth self-fulfilling prophecies. But how does anxiety succeed in spreading? How can something vague, a ‘feeling’, spread among and influence large groups in society? There is undoubtedly an element of dissatisfaction involved; when people are not satisfied with their present situation (including their economical position) they are more uncertain about the future; and, therefore, more willing to follow a leader that promises certainty. In the past, we have seen how mass feelings of unease and fear have given rise to mass popularity for leaders who established totalitarian regimes – Germany in the 1930’s is probably the best-known example of a young democracy that became totalitarian. Another possible reason for the spread of anxiety, closely related to the issue of dissatisfaction, can be rapid changes in society. Rapid social changes pose a challenge to established frames of reference – or ideologies – and therefore represent a potential threat. People feel alienated, as has been the case with several Middle Eastern countries; the rapid modernizing process these countries went through in the 19^th and early 20^th centuries only benefited a small westernized elite, whereas the large urban lower and middle classes were confronted with high unemployment, growing disparities, oppression of religious behaviour and unwanted western cultural influences – this alienation can lead to anxiety, give rise to ideologically based protest movements and eventually even result in overthrowing the regime, as happened in Iran.

As the conversation I quoted makes clear, once a system is established (either a small community or a political regime), fear may be used to protect that system. By clearly defining rules and making people afraid of the consequences of breaking those rules, the system defines its borders and tries to keep people faithful to its ideology, as other ideologies are presented as threats and enemies. This has not just been the case in totalitarian regimes. Portraying a rival ideology as a great danger to peace and wealth, antithetical to ones own ideology, is a strategy that has been used during the Cold War by capitalist countries with regard to communism, for example. As a result, the Other is not just a means for defining ones own identity; he becomes a threat, something people are afraid of – a political tool used by the hegemonic ideology to preserve its own position.

Søren Kierkegaard discussed the topic of anxiety (Angst) in great detail. To him, anxiety fundamentally is an individual feeling; a reaction on the great, existential freedom that defines our being. I do not say this existential anxiety does not exist or influence people; however, I would argue that in reality, fear oftentimes is not an individual, but a social phenomenon, as well as a political tool. People influence and manipulate each other. As is the case in contemporary Dutch society, fear (for Islam, for immigrants, for the EU) basically is a powerful social construction.

III. Mythology

We tend to assume that the people of the past were (more or less) like us, but in fact their spiritual lives were rather different. In particular, they evolved two ways of thinking, speaking, and acquiring knowledge, which scholars have called mythos and logos. Both were essential; they were regarded as complementary ways of arriving at truth, and each had its special area of competence. Myth was regarded as primary; it was concerned with what was thought to be timeless and constant in our existence. Myth looked back to the origins of life, to the foundations of culture, and to the deepest levels of the human mind. Myth was not concerned with practical matters, but with meaning.

(Karen Armstrong, ‘The Battle for God: A History of Fundamentalism’, p. xv.)

What the world supplies to myth is an historical reality, defined, even if this goes back quite a while, by the way in which men have produced or used it; and what myth gives in return is a natural image of this reality. And just as bourgeois ideology is defined by the abandonment of the name 'bourgeois', myth is constituted by the loss of the historical quality of things: in it, things lose the memory that they once were made. The world enters language as a dialectical relation between activities, between human actions; it comes out of myth as a harmonious display of essences. A conjuring trick has taken place; it has turned reality inside out, it has emptied it of history and has filled it with nature, it has removed from things their human meaning so as to make them signify a human insignificance.

(Roland Barthes, ‘Mythologies’)

On hatred, salvation, justice and natural disasters – a first attempt to write a myth

There was a time we all loved each other. All human beings loved each other unconditionally. We used to dance together in the garden that was created by our common ancestors; we used to dance in the place that they had promised us. There was no pain, no suffering, no disagreement. Every once in a while, someone would leave us for the realm of the ancestors, but despite mourning the loss of her or his physical appearance we would celebrate her or his becoming one of the ancestors. When it rained, we took shelter in the houses our ancestors had taught us to build; when it was cold, we wore the protection nature had given us. We thanked the sun and the rain, who so generously nurtured us, for their blessings. We shared our food with them and told them our stories. Everything was perfect. We were together, we were protected by the sun and the rain.

That’s when they arrived. They were jealous. They didn’t receive the blessings – not because the sun and the rain didn’t give them to them, but because they didn’t recognize them. They were hungry, so we felt sorry for them. We shared our meals with them. However, they ate everything. They didn’t leave anything for us, but because they were so hungry, we allowed them to do so. The next day, they did the same thing. They ate all our food. They even demanded us to give them more, which we couldn’t because that would have made us run out of food later that year. That’s when they started threatening our children. They said that if we didn’t give them more food, they would kill our children. They had weapons. We asked the sun and the rain to protect us. But they started eating our children. The sun and the rain couldn’t face the things that were happening. They turned away from us; the sun lost his light, the rain stopped raining. We were desperate. Everything was dark and dry. There was no food left, and they had eaten many of us, telling us it was the only way they could find what they were looking for.

That’s when he came. He told us not to fear, for our suffering was only temporary. He told us to write down his words, for they would save us. He told us to continue loving each other, even though they were eating our children. He even told us that we could become like them when we would be hungry. We loved him, he loved them, but they hated him. He asked them to stop eating the children, but they laughed at him. They told him they were hungry; they told him they would eat him, too, if he didn’t stop preaching. But he told them: if you don’t stop eating those children, the sun and the rain might never return. They asked him how he knew, but he didn’t respond, which made them furious. They couldn’t understand why they needed the sun and the rain. They were approaching something much more real, they said. He asked what it was they were approaching, and they told him it was the truth. He asked them why they would need the truth, if the grass was growing. They spit on him, saying that there could be no grass without understanding the grass. He asked them why they needed to eat other people while searching for the truth. They told him they were so busy finding the truth that they had forgotten where to find food. They told him they had to sacrifice others in their search for the truth. He asked them whether they had found what they were looking for. They told him to be quiet, for they would eat him, too.

Suddenly, the sun and the rain started moving. Everything was turned upside down. The truth was changed completely; what had been light before, was now dark, and what had been dry before, was now water. We took shelter in the houses our ancestors had taught us to build, but they didn’t have anything to go to. We invited them to take shelter in our houses, too, but they didn’t trust us. He tried to save them from the changing world by calling their names and begging the sun and the rain to stop changing everything; but the sun and the rain couldn’t possibly stop the process they had created themselves. They were all eaten by the sun and the rain. And so was he, as he couldn’t let them go, because he loved them too much.

The sun and the rain had returned, and we lived our lives like nothing had ever happened. Without him, though. But we promised him we would never forget him. We had written down his words, which we continued telling each other. Nor would we forget them, as they had been the ones that showed us the danger of running after the truth without appreciating the benefits of the present.

Final remarks

This paper is not really a paper. Rather, it is a reflection of some of the topics I have been studying and thinking about recently. It does not contain any solution or consistently presented argument. However, I hope it does contain some interesting, perhaps challenging thoughts.

The concept of truth is mythologized. The fact that we believe in truth as an independent, undeniable entity shows that it has become depoliticized. Repoliticizing truths – thereby denying their absoluteness – might be one of the biggest challenges that face us. How do certain claims about reality reflect ideological and political interests? What is the historical and social background of something that is perceived as true? How does truth manage to become perceived as such?

This paper might be read as a sequel to the two papers I wrote during the first semester. It might be read independently, too. Basically, writing this has been an interesting thinking practice and a great opportunity for me personally to reflect upon some of this year’s topics once more. It has also strengthened my wish to study more about the diffuse but powerful relationship between beliefs, religion, ideology and politics. I have found that truth, fear and mythology can be used as political tools – exactly because they meet with some fundamental existential questions.

My study year has reached its end. At the same time, though, this year has been a beginning – the beginning of further research on this topic and case studies related to this topic. Hopefully, I will be able to continue the study of the practical and political use of religious ideology in later years.

---

[1] I am doing the same thing as the evangelists, film directors, writers and many others: I am creating an image of Jesus that does not necessarily correspond to the historical person Jesus of Nazareth. However, there is a difference: in contrast to most of the others, I do not claim this image of Jesus to be ‘true’, as it is my image; I am deliberately using the figure of Jesus with its symbolic significance to articulate some of my personal thoughts and questions. Therefore, this character is fictional.

[2] This is not the historical Nietzsche; it is just another fictional character that might be modelled after what I know about the ideas of Nietzsche, but basically serves to articulate some other personal thoughts and opinions. In fact, the historical Nietzsche was much more optimistic and naïve about the achievements of science than FN is. In general, though, they do share a sceptical attitude towards established truths, which is why I invited Mr. FN for this short discussion.

[3] The most important Shinto center in Japan

Thuis

Het zit erop. Ik ben weer thuis - al is de betekenis van het begrip 'thuis' het afgelopen jaar steeds vager geworden, en vraag ik mij ook nu af wat dit begrip precies inhoudt. Mijn eerste reactie na thuiskomst was er een van vervreemding, verbazing en onrust. Het zebrapad naast de FamilyMart waarover ik vrijwel dagelijks naar de Nishiwaseda-campus liep is mij zo veel vertrouwder dan het zebrapad waarover ik het Hugo de Grootplein oversteek. De beleefdheid en vriendelijkheid van het meisje in het tempurarestaurant of de jongen in de convenience store staan in schril contrast tot de hemeltergende botheid van de Brusselse taxichauffeur, de verveelde dame in de broodjeszaak aan de Haarlemmerdijk of het postkantoorsekreet dat mij bijkans uitkaffert omdat ik het waag haar een vraag te stellen. Ik mis de prikkelende geur die bij warm weer uit de winkel van de rijsthandelaar naar buiten kwam, ik mis het noodletentje met de vrolijke eigenaar met de bandana om zijn hoofd die je drie keer bedankt als je na een heerlijke lunch er weer vandoor gaat, ik mis het swingende switchen tussen Engels, Japans, Duits, Nederlands en Frans dat ik de afgelopen maanden zo naar hartelust heb kunnen doen.

Ik ben weer thuis. In een vervreemdende wereld die mij vaag bekend voorkomt zijn her en der kleine geneugten te vinden die me erop wijzen dat het toch echt klopt. De beroemde blauwe supermarkt verkoopt allerlei producten die mij in staat stellen weer naar hartelust mijn culinare ideeën de vrije loop te laten, iets wat in Japan veel lastiger was vanwege het simpele feit dat ik van veel van de producten die daar verkocht worden niet wist wat ik er allemaal mee kon doen. Een fietstochtje over het Groningse platteland toont mij weer de schoonheid van het vlakke groen met de zo karakteristieke herkauwende zwartwitte vlekjes. De kruisbessen in de tuin van mijn ouders herinneren mij aan lang vervlogen tijden. Bepaalde oerhollandse hapjes en drankjes strelen mijn smaakpapillen - een broodje haring, een witbiertje, een stukje boterkoek, patat met mayonaise. Bovenal verzacht het wonderschone weerzien met het liefste meisje van de wereld de vervreemding en de onrust enigszins.

De maand juni was ongekend hectisch en vermoeiend, op het ongezonde af. Maar ze was ook ontzettend leerzaam en interessant. Ik heb mijn documentaire over de pinksterkerk waarnaar ik onderzoek gedaan heb afgerond, gemonteerd, vertaald en tijdens college vertoond aan mijn medestudenten - veel positieve complimenten waren mijn deel. Ik heb een veelbelovend gesprek gehad met een professor van een andere universiteit die dé autoriteit is op het gebied van Japans Christendom, en mij op de hoogte heeft gebracht van verdere mogelijkheden voor contacten en informatie. Ik heb een uitgebreid werkstuk geschreven over de Egyptische Muslim Brotherhood en de gevolgen die overheidsbeleid gehad heeft op de ontwikkelingen van deze beweging. Ik heb tweeëntwintig jonge Japanners geïnterviewd over hun perceptie van religie als zodanig en van de rol van religie in de Japanse samenleving - de resultaten heb ik uitgewerkt in een verslag in het Japans. Ik heb enkele filosofische essays geschreven voor een zelfstandig studieproject. Ik heb elke week drie avonden Nederlands gedoceerd aan het Japan-Nederland instituut, en daarnaast nog enkele privélessen Engels gegeven. De laatste week ben ik met drie verschillende lesgroepen uit eten geweest, heb vele uren met vrienden in de kroeg doorgebracht, heb mijn hele kamer uitgemest, mijn bagage ingepakt en de hele boel schoongemaakt, en heb ik zelfs nog kans gezien met vrienden een fantastische dag door te brengen in de schitterende droomwereld die Tokyo Disneyland heet. Hoe ik het allemaal voor elkaar gekregen heb weet ik niet, maar ik had het voor geen goud willen missen.

Natuurlijk had ik nog veel meer willen schrijven voor Torii Times. Ik had willen schrijven over mijn ervaringen als ijscoman op de kerkbazar van de pinksterkerk waar ik mijn onderzoek heb gedaan. Ik had een ode willen schrijven aan mijn geliefde knalroze paraplu, die ik in september voor het luttele bedrag van 105 yen (80 cent) op de kop had getikt en die mij het hele jaar door trouw beschermd heeft tegen tyfoons, winterstormen, hoosbuien en zeurende juniregens. Ik had een vlammend stuk willen schrijven over het gebrek aan tolerantie jegens homoseksualiteit en de hypocrisie op dit gebied die de Japanse samenleving kenmerken. Ik had een mooi portret willen schetsen van de vriendelijke man met de bandana in het noodletentje. Ik had willen vertellen waarom ik Disneyland zo fantastisch vind en het kapitalisme en de oriëntalistische motieven van Disney moeiteloos negeer. Maar helaas, voor deze artikelen is mijn thuisreis te vroeg gekomen.

Ik hoop echter dat ik met de vele artikelen die ik gedurende de afgelopen tien maanden wél geschreven heb een boeiend, prikkelend en interessant beeld geschetst heb van mijn leven als uitwisselinsstudent en van het land Japan. Ik hoop ook dat ik met mijn artikelen over religie of politiek - die lang niet altijd over Japan gingen, integendeel - erin geslaagd ben mensen aan het denken te zetten. Ik heb met Torii Times niet gepoogd een compleet beeld te schetsen van mijn leven hier of van dit land, noch heb ik mij willen houden aan een bepaalde literaire vorm. In plaats daarvan heb ik de site gebruikt om te schrijven over wat mij bezighield (van alles en nogwat) en om daarbij verschillende vormen uit te proberen - van een politiek betoog tot een meer abstract geschreven persoonlijke bezinning tot een licht cynische beschrijving van een ietwat absurde ervaring. Het resultaat was een patchwork van artikelen en overpeinzingen. Ik hoop van harte dat een ieder die dit patchwork met zekere regelmaat gelezen heeft dat met plezier gedaan heeft. Ook wil ik iedereen die in de vorm van leuke, bemoedigende of kritische commentaren heeft bijgedragen aan de site hiervoor hartelijk bedanken - ik herinner me een aantal pittige discussies! Het is fijn om te horen dat mensen met plezier lezen wat je schrijft, en het is erg leuk wanneer iets dat je schrijft aanleiding geeft tot een diepgaande discussie. Mijn dank!

Torii Times was voor mij de uitgelezen manier om de vele uiteenlopende ervaringen die een studie in het buitenland met zich meebrengt te verwerken en te delen. Nu ik weer thuis ben, zet ik ook een punt achter Torii Times. Dit is het laatste artikel dat ik schrijf; wellicht voeg ik daar één dezer dagen nog wat foto's aan toe. De site blijft nog wel even online, dus berichtjes achterlaten kan natuurlijk altijd.

Ik ben weer thuis. Mijn Japanjaar zit erop.
Het was een waar genoegen.

Karaoke voor dummies

Ik wil Japan leren kennen! Echt! Maar dat ene durf ik niet...

Je kunt je nog zo verdiept hebben in Zenfilosofie, de bubbeleconomie, pornotekenfilms of Anton Geesink, uiteindelijk is er natuurlijk maar één manier om Japan en de Japanner daadwerkelijk te doorgronden en de kwaliteit van het Japanse leven volledig te leren appreciëren. Edoch, niet voor iedere onwetende buitenlander is de drempel van een karaoketempel even laag. Het vooruitzicht ooit live een evergreen ten gehore te moeten brengen bezorgt menige in Japan vertoefende gaijin slapeloze nachten. Voor wie niet opgegroeid is met de edele kunst van de karaoke kan een bezoek aan een karaokebox een vervreemdende, welhaast beangstigende ervaring zijn. Aan de andere kant: willen wij niet allen diep doordringen tot de wondere wereld waarin wij beland zijn, en al haar verborgen geheimen leren kennen? Precies! Wie zijn angst overwint zal verblijd worden met ongekende inzichten en grote geneugten. Een goede voorbereiding is daarbij wel essentiëel. Vandaar deze beknopte inleiding tot de schatkamer van de karaoke.


Wat is een karaokebox?

Onwetenden denken vaak dat karaoke alleen plaats kan vinden in een café. Niets is echter minder waar. Meestal vindt karaoke plaats in de beschutte omgeving van de karaokebox. Men stelle zich voor: een tussen de drie en de tien verdiepingen tellend gebouw, waar zich behalve een balie, een keuken en toiletten alleen maar kamertjes bevinden. De meeste kamertjes kunnen zo'n zes mensen herbergen, ofschoon er ook speciale kamers zijn voor grote groepen. De kamertjes hebben plastic banken en in het midden een grote tafel waarop enkele dikke, met duizenden titels van liedjes gevulde telefoonboeken en een afstandsbediening liggen. In een hoek staat een joekel van een TV. Afhankelijk van de prijs die men betaalt zijn er discolampen en worden op de muren afbeeldingen van kleurrijke luchtkastelen, dolfijnen, ruimteschepen en God weet wat nog meer geprojecteerd. Men komt dus met zijn vrienden of collega's en deelt met hen een kamertje, dat men voor een bepaalde tijd (meestal één á twee uur, ofschoon men ook het hele-nacht-lang-arrangement kan nemen) huurt. Men kan drank en eten bestellen via een telefoon aan de muur die in verbinding staat met de balie.


Maar dat zingen dan? Hoe gaat dat?

U neemt het telefoonboek en zoekt een liedje dat u geschikt lijkt. Naast dat liedje staat een aantal cijfers; deze voert u in in de afstandsbediening, waarna u op de groene bevestigingsknop drukt. Op de TV verschijnt nu de titel van het liedje. Of, wanneer iemand anders nog met een liedje bezig is, onthoudt de TV netjes wat u hebt ingevoerd voor daarna (als er meer dan één liedje is ingevoerd worden deze ook allemaal onthouden, en wordt er automatisch een afspeellijst gemaakt). Wanneer uw liedje aan de beurt is, neemt u de microfoon en zingt u uit volle borst met de muziek mee. Maar er zijn een paar manieren om dit te veraangenamen. Ten eerste: men kan zowel het volume van de microfoon als dat van de muziek met één druk op de knop aanpassen aan de eigen voorkeuren. Ten tweede: men kan de toonsoort met één druk op de knop aanpassen aan het eigen bereik. En ten derde: men kan een beetje valsspelen, door de zogenaamde gids aan te zetten. De gids is een tamelijk irritant nasaal deuntje dat net boven de muziek uitkomt en precies aangeeft welke melodie je moet zingen - ideaal voor lieden die geen toon kunnen houden.


En welk liedje moet ik dan zingen?

U moet u bedenken dat uw Japanse gezellen een vast repertoire hebben waaruit zij kiezen wanneer zij in gezelschap zingen. Dit repertoire bestaat uit liedjes die zij vaak al vele tientallen malen gezongen hebben en die dus volledig ingesleten zijn. Kies dus vooral voor een liedje dat u enigszins vertrouwd is en waarvan u vermoedt dat uw stem het aankan - heren dienen zich te bedenken dat gezellig meebrommen een stuk aangenamer klinkt dan schel meepiepen. Probeer dus niet bij uw eerste bezoek een nummer als 'Feel' of 'Kiss from a Rose' te zingen - u zult lelijk op uw neus kijken. Gouwe ouwen als 'Yesterday', 'Hotel California', 'La vie en rose' of 'Mrs. Robinson' zijn veiliger keuzes - bovendien zult u uw Japanse gezellen zeer vermaken wanneer u iets zingt dat zij, wereldburgers als ze zijn, ook kennen. Grote loftuitingen en applaus zullen uw deel zijn, ongeacht uw zangkwaliteiten. Daarnaast loont het de moeite u te bekwamen in één of twee Japanse smartlappen. Deze zijn vrij eenvoudig onder de knie te krijgen - mits men in staat is ten minste hiragana te lezen, natuurlijk - en u zult uw gezellen de avond van hun leven bezorgen. Tot slot een laatste tip: liedjes uit Disney-tekenfilms zijn vaak betrekkelijk eenvoudig te zingen, genieten een grote bekendheid en maken alle aanwezigen vrolijk - zij zijn dus uitermate geschikt voor karaoke.
Een typische karaoke-avond van ondergetekende bevat derhalve ten minste 'The Boxer' (de gouwe ouwe), 'Nada sousou' (de Japanse smartlap) en 'Be Our Guest' (de Disneyknaller). En om een laatste tip van de privé-sluier op te lichten: uw weblogger geniet ook met volle teugen wanneer hij wild met zijn heupen wiegend met zware Elvisstem 'Blue Suede Shoes' ten gehore brengt.


Wanneer kan ik het beste gaan?

Dat hangt van uw budget af. Wanneer u op een doordeweekse ochtend gaat betaalt u voor een uur zingen op sommige plaatsen minder dan een euro per persoon; wanneer u echter op vrijdag- of zaterdagavond gaat bent u voor een uur gauw tussen de zes en acht euro per persoon kwijt. Wie alleen zijn zang wil oefenen doet er dus goed aan een druilerige dinsdagmorgen op te offeren. Echter, karaoke is in essentie een sociale activiteit, waarbij, idealiter, grote hoeveelheden alcohol muurbloempjes omtoveren tot ware Jamais. Wanneer men de volledige karaoke-experience wil ondergaan, doet men er goed aan een paar centen te spenderen en onder het genot van een paar drankjes plezier te maken met de andere aanwezigen. Uiteindelijk leent de vrijdagavond zich hier toch het beste voor. Overigens zult u merken dat alcohol niet alleen remmingen wegneemt, maar ook uw kritische muzikale gehoor in slaap sust. U kunt er dus op vertrouwen dat, wanneer ze wat op hebben, de anderen ook niet al te kritisch uw prestaties onder de loep zullen nemen.


Wat is een goede karaokebox?

Karaokeboxen zijn er in velerlei soorten, variërend van obscure oude rokerige stinkkamertjes tot smetteloze neoclassicistische kitschhallen. Vaak geldt de vuistregel: hoe opzichtiger de entrée, hoe meer liedjes, hoe kitscheriger (maar ook: hoe schoner) de kamertjes, hoe beter de service, hoe hoger de prijs. Een zeer gerenommeerde, ik denk landelijke karaokeketen is de zogenaamde Karaokekan; hoge blauwige gebouwen met enorme uithangborden van blauw en rood neonlicht, de inrichting van een Romeins badhuis, werknemers in zwart-witte basketbalscheidsrechtersuniforms en een grote keuze aan liedjes (de karaokekan in Shinjuku is de meest verbazingwekkende van allemaal, aangezien deze een groot disneylandkasteel op het dak heeft). Wanneer men echter van plan is veel vloeistof te consumeren, doet men er goed aan op zoek te gaan naar een karaoke die nomihoudai (all-you-can-drink) aanbiedt (van buiten te herkennen aan de volgende Japanse tekens: 飲み放題) .


Laatste vraag: als ik geen Japans kan lezen, hoe herken ik dan een karaokebox?

Wanneer u een uithangbord ziet waarop in grote letters カラオケ staat, kunt u niet missen.

De moskee

Wie met enige regelmaat Torii Times leest weet dat Japan een land is dat een grote religieuze verscheidenheid kent. Hij of zij weet ook dat ik dit veelzijdige spectrum van ogenschijnlijk coëxisterende religieuze tradities één van de meest fascinerende aspecten van de moderne Japanse samenleving vind, en mij graag hierin verdiep. Sinds mijn eerste bezoek aan dit land heb ik reeds vele tempels van diverse boeddhistische pluimage, en een ongeveer even grote hoeveelheid Shinto-heiligdommen bezocht. Maar behalve mainstream Boeddhisme en Shinto interesseer ik mij ook vooral voor de minder bekende en sociaal geaccepteerde religieuze stromingen en hun positie. Ik bezocht reeds de hoofdtempel van een gemarginaliseerde, volgens de officiële lezing obscure, nieuwe religie; een lokaal centrum van een andere, eveneens gedemoniseerde maar desalniettemin zeer grote nieuwe religie; en twee pinksterkerken, waarvan één meerdere keren.

Afgezien van dergelijke nieuwe religieuze bewegingen, die vooral aantrekkingskracht uitoefenen op autochtone, in grote steden woonachtige Japanners, bestaat er nog een groep religieuze stromingen die niet tot de mainstream religieuze traditie van Japan behoort en die, in tegenstelling tot bovengenoemde nieuwe religies waarover altijd de nodige sappige indianenverhalen de ronde doen, weinig aandacht krijgt van media of van de wetenschap: de religies van migranten. De zogenaamd homogene Japanse samenleving herbergt in werkelijkheid verschillende groepen minderheden, met name in de grote steden, die natuurlijk hun eigen religieuze tradities hebben. Zo bevinden zich in de bergen nabij Osaka, een stad met een grote Koreaanse populatie, Koreaanse boeddhistische tempels die sterk verschillen van Japanse, zowel wat betreft uiterlijk, organisatie als doctrine. Ook zijn overal in de grote steden, onder andere bij mij in de buurt, Koreaanse kerken te vinden. Het is zeer aannemelijk dat ook Chinese, Braziliaanse en Filippijnse immigranten hun eigen tempels en kerken hebben, al weet ik hier minder van af.

De afgelopen tien, twintig jaar is het aantal immigranten uit islamitische landen, met name Indonesië, Pakistan en Iran, snel toegenomen. Momenteel bevinden zich in Japan naar schatting ongeveer 100.000 moslims (op een bevolking van 125 miljoen), het merendeel daarvan afkomstig uit één van deze drie landen. Er zijn in het hele land om en nabij de 35 officiële moskeeën, en nog eens 80 á 100 niet-permanente gebedsruimtes.

Afgelopen weekend had ik de gelegenheid een moskee te bezoeken in Chiba, een voorstad van Tokyo. Ik heb het geluk momenteel een vak te volgen over maatschappelijke ontwikkelingen in Iran en Pakistan bij een docente die niet alleen een schat aan kennis heeft over dit gebied en over de Islam in het algemeen, maar die ook nog eens een uitgebreid onderzoek heeft gedaan naar moslims in Japan. Zij had dit bezoek voor ons georganiseerd. En zo verzamelden wij ons zaterdagmiddag voor een mij onbekend metrostation. Wij waren met zeven mensen: de docente, een immer enthousiast springtouwmeisje van in de veertig die meeslepend kan vertellen over haar ervaringen als uitwisselingsstudente aan een door Khomeini gesticht religieus seminarium voor vrouwen of als onderzoekster in het Pakistaanse Peshawar naar misbruikte ontwikkelingsgelden, en die met haar gulle, stralende lach vervolgens alle politieke problemen weer wat lichter weet te maken; mijn klasgenoten, een zachtaardige, ietwat stuntelige jongen uit Litouwen en een tamelijk streng christelijk maar zeer gemotiveerd Koreaans meisje dat in haar eentje het hele Midden-Oosten wil bereizen; en drie enthousiaste Japanse eerstejaarsstudenten, twee meisjes en een jongen, die een ander vak volgen bij dezelfde docente.

Het duurt even voordat we de moskee gevonden hebben. De vier dames hebben allen prachtige zijden sjaaltjes meegenomen om hun hoofd mee te bedekken, wat ze erg mooi staat. De drie verdiepingen tellende moskee staat tussen twee andere gebouwen ingeklemd, maar is duidelijk te herkennen aan de fraaie, urnvormige, met twee minaretjes versierde witte voorgevel. We worden hartelijk welkom geheten door een ietwat gezette, licht bebaarde Pakistaanse man van een jaar of veertig, die vloeiend Japans, Engels en Urdu spreekt. Voor zijn glimlachende ogen draagt hij een klein brilletje. Hij leidt ons naar de gebedsruimte voor mannen, op de tweede verdieping - de aanwezigheid van vrouwen is geen probleem. Op de vloer van de rechthoekige kamer ligt een warm rood pluche Perzisch tapijt. De muren zijn crèmekleurig. De ruimte wordt verlicht door een gigantische kroonluchterachtige lamp aan het plafond. Eén muur wordt voor een groot deel in beslag genomen door een redelijk gevulde boekenkast; de muur daartegenover heeft in het midden de mihrab - de ronde nis die de richting van Mekka aangeeft (ik vermoed dat er niet veel mensen zijn die mij kunnen nazeggen in een moskee geweest te zijn waar de mihrab in zuidwestelijke richting ligt!) . In de nis staat een fraaie houtsnede van een korantekst in de vorm van een waterkan. Voor de boekenkast zitten zeven mannen op een rijtje. Een magere man in een lange beige jurk met een zwarte baard en een mutsje in dezelfde kleur als zijn jurk zit bij een grote videocamera; hij stelt zich voor als de cameraman en elektronicaexpert van de moskee. Naast hem zit een dikke man met een lange witte dwergenbaard en een glanzend kaal hoofd die reeds veertig jaar in Japan woont en het meest het woord zal voeren; ook hij is vloeiend in drie talen, afgezien van het feit dat hij af en toe vergeet te articuleren, waardoor hij enigszins moeilijk te verstaan is. Daarnaast zit een niet al te oude maar toch reeds bijzonder streng kijkende man met een donkere huid, een zware baard en fraaie traditionele kleding; hij blijkt de rol van imam te vervullen. In het midden van de rij zit een magere, bejaarde heer in witte kleding. Daaroverheen draagt hij een donkerblauw vest. Hij heeft een lange witte neus en draagt een grote bril. Op zijn hoofd heeft hij een okerkleurige, kokervormige muts. De man blijkt een vooraanstaande Indiase schriftgeleerde te zijn, die in India een madrassa voor vrouwen gesticht heeft die naar verluidt één van de grootste uit de hele islamitische wereld is. Daarnaast heeft hij verscheidene madrassa's gesticht in de Verenigde Staten. Momenteel werkt hij aan een boek waarin hij de vier wetscholen van de Soennitische Islam met elkaar vergelijkt en kijkt naar overeenkomsten. Naast hem zit een man zonder baard, maar met een groenbruine gebreide Mart Smeets-trui en een knobbelneus, en een goedlachse Sudanese man die werkt in Australië en op vakantie is in Tokyo, alwaar hij een moskee is binnengelopen, waar hij even later plotseling een stel studenten zag binnenlopen. De rij wordt gecompleteerd door een jongen van mijn leeftijd uit Ghana, die brandt van de vele onopgeloste vragen waar hij mee zit. Behalve de twee Afrikanen en de Indiase heer komt iedereen uit Pakistan.

We krijgen thee en iedereen stelt zich voor. Al vrij snel is het tijd voor de salat en wordt het gesprek even onderbroken. Het mooiste van het islamitische gebed vind ik het moment dat men het diepste geknield zit. Niet alleen omdat het een mooi gebaar van dank en overgave aan God is, maar ook en vooral omdat wanneer mensen in deze houding zitten hun voeten zo mooi te zien zijn. Onder de grote ruggen en billen piepen zeven paar voetjes tevoorschijn, drie daarvan met, vier zonder sokken. Vooral bij de voeten zonder sokken zie je duidelijk de rimpels in de voetzolen en de netjes opgevouwde teentjes. Bij de Afrikaanse mannen valt de lichte huidskleur van de voetzolen in vergelijking met de rest van hun lichaam op. Het heeft iets kwetsbaars, al die voeten naast elkaar - en dat is natuurlijk ook de essentie van het gebed.

Na het gebed komen twee Japanse vrouwen met hoofddoeken de ruimte binnen, die de echtgenotes van twee van de Pakistaanse heren blijken te zijn. Ze hebben twee kleuters bij zich. Het gesprek gaat verder, en we krijgen de gelegenheid vragen te stellen. Onze dappere docente vat direct de koe bij de horens en vraagt naar situaties waarin er conflicten ontstaan tussen de Japanse en de islamitische wet - bijvoorbeeld wanneer het de verdeling van bezit in het geval van een echtscheiding betreft. De dikke man zegt ietwat verbolgen dat iedereen moslim is en zich dus per definitie aan de islamitische wet houdt, maar de schriftgeleerde verbetert hem (zonder dat door te hebben, want hij verstaat natuurlijk geen woord Japans) en legt uit hoe het werkelijk zit: moslims hebben de plicht de wet van het land waar zij wonen te gehoorzamen. In het geval van een echtscheiding in Japan betekent dat dus dat die echtscheiding in overeenstemming met de Japanse wet, die zegt dat mannen en vrouwen gelijk zijn, dient te gebeuren. Wel wordt duidelijk gemaakt dat in een situatie waarin de islamitische wet niet in conflict is met de Japanse wet deze gewoon geldt; een islamitische man mag zoals we weten dus wel met een christelijke of joodse, maar niet met een boeddhistische vrouw trouwen.

Het gesprek gaat verder. Verschillende fundamentele onderdelen van de religie passeren de revue. De heren doen hun best alle aanwezigen te overtuigen van hun goede bedoelingen. Ze stellen expliciet dat de kern van 'alle' religies gelijk is - het geloof in één God, in de morele imperatief, in de profeten als boodschappers van God (het was me al eerder opgevallen dat veel moslims vaak - terecht - de overeenkomsten met het Christendom en het Jodendom benadrukken, maar polytheïstische religies vormen een iets groter probleem. Ik herinner me een Afrikaanse heer in de moskee in Rome die op lyrische wijze het Christendom en Jodendom prees, maar die toen wij vertelden dat we in Leiden ook het Hindoeïsme en het Boeddhisme bestuderen verontwaardigd snoof dat dat geen religies zijn) en in het bestaan van hemel en hel (waar het Boeddhisme natuurlijk wel vrolijk aan meedoet). Ze leggen bij dit laatste punt duidelijk de nadruk op de daden die wij doen als zijnde bepalend voor waar wij uiteindelijk terechtkomen, en ik kan moeilijk de gedachte onderdrukken dat dit toch een stuk humanistischer is dan de zwartwittheologie van al die zich als konijnen over de wereld verspreidende evangelische kerken en stromingen die stelt dat wie niet gelooft in de feitelijke feitelijkheid van de dood van Christus, zoon van God, omwille van onze eigen zonden, uiteindelijk sowieso zal branden in de hel, al heeft hij nog zoveel scholen en ziekenhuizen gesticht. Ik heb medelijden met mijn Koreaanse klasgenote die zich op dit moment realiseert dat zij waarschijnlijk de enige in het gezelschap is die strakjes niet zal branden in de hel. Het is ook een verademing om de heren horen te vertellen dat God overal is, of dat nou een moskee, een kerk of een tempel is. In essentie is het dus net zo goed mogelijk om tot Hem te bidden in een moskee, naast je bed, of in een boeddhistische tempel, zolang je maar bidt tot de ene God en niet tot een heilige of een bodhisattva. Daar heb ik recentelijk ook wel eens iets anders over gehoord.

Ik wil het gesprek weer op de positie van de Islam in Japan brengen en vraag naar contacten en conflicten tussen moslims van verschillende achtergronden. Een Nederlandse Turkse moslim zal in principe nooit een Marokkaanse moskee binnenstappen, en vice versa - ik kan mij dus voorstellen dat Pakistaanse en Indonesische moslims (om nog maar te zwijgen van Iraanse sjiieten, al gaan verreweg de meeste Iraniërs in Japan naar verluidt nooit naar de moskee) er weinig behoefte aan hebben elkaars moskeeën te bezoeken. Ik wil weten of verschillen in cultuur, taal en religieuze oriëntatie in de begintijd van de islamitische migratie naar Japan tot moeilijkheden geleid heeft. Het antwoord is weinig bevredigend: alle moslims geloven hetzelfde, er zijn geen verschillende denominaties zoals binnen het Christendom en het Boeddhisme (daar zou ik tegenin brengen dat iedere moskee en iedere imam fungeert als een zelfstandige denominatie; als er één religie is waarin een veelheid aan meningen, onafhankelijke organisaties en uiteenlopende interpretaties bestaat dan is het wel de Islam - dat blijkt reeds uit het feit dat de hier aanwezige heren elkaar regelmatig tegenspreken). Iedere moslim is welkom in iedere moskee (dat weet ik ook wel; maar dat zegt natuurlijk niets over de realiteit van de moslimgemeenschap in Japan). Mijn volgende vraag, of de heren in Japan wel eens iets als islamofobie ervaren hebben, wordt beantwoord met een volmondig 'nee' - een beetje te volmondig, misschien. Hoe het ook zij, men is erg geïnteresseerd in het overbrengen van de goede punten van de Islam als religie, maar wanneer we vragen naar de concrete situatie van de Islam in Japan komen we niet veel verder dan enkele nietszeggende, politiek correcte antwoorden.

Wanneer we aan het eind van de middag op het punt staan weg te gaan worden we uitgenodigd voor de avondmaaltijd. We krijgen basmatirijst met curry en linzensoep. Het smaakt heerlijk. Na afloop krijgen we allemaal een fraaie agenda mee naar huis, gevuld met Japanse vertalingen van koranteksten, advertenties van een halal slagerij in Tokyo en een reisbureau gespecialiseerd in reizen naar Mekka, en schema's met de tijdstippen waarop het gebed plaats moet vinden. We bedanken iedereen hartelijk voor de gastvrijheid.

Weer een mooi thema voor een afstudeerscriptie of verder onderzoek...
Insjallah.

Okinawa

Ik zie dat het alweer een maand geleden is dat ik voor het laatst iets geschreven heb voor Torii Times. Ik bied dan ook mijn excuses aan aan al mijn trouwe lezers die elke dag vergeefs een kijkje namen en weer tegen die foto van dat (weliswaar fraaie) Arabische interieur aankeken. Het is tijd om weer eens wat te vertellen over mijn gebeurtenissen hier.

Ik heb de afgelopen maand veel meegemaakt en het erg druk gehad. Op studiegebied ben ik aan een bijzonder interessant project begonnen: in het kader van een college over antropologie en documentaires ben ik bezig met het maken van een documentaire over de pinksterkerk waar ik enige tijd geleden over geschreven heb (zie verderop op deze site); ik zal hier ongetwijfeld te zijner tijd nog het een en ander over vertellen. Verder wacht me nog een tweetal werkstukken en andere studieverplichtingen. Voeg daarbij de vier avonden per week dat ik moet werken, en het moge duidelijk zijn dat niemand zich ongerust hoeft te maken over of ik hier nog wel genoeg om handen heb. Gelukkig werk ik met veel plezier, en ben ik ook erg tevreden over de vakken die ik dit semester heb gekozen. Het enige dat me enigszins mijn keel begint uit te komen is het wel erg schoolse karakter van de colleges Japans, maar daar is verder niet zo gek veel aan te doen. Over het algemeen vermaak ik me nog uitstekend.

De voornaamste redenen voor het feit dat ik de afgelopen maand niet heb kunnen schrijven waren de bezoeken die Liza (mijn vriendin) en mijn ouders me hier hebben gebracht. Ofschoon hun aanwezigheid enkele twijfelachtige resultaten voor Japanse overhoringen als onvermijdelijk gevolg had, was het fantastisch dat ze hier konden komen en hebben we het erg naar onze zin gehad. Liza is ruim twee weken hier geweest, mijn ouders een kleine tien dagen; niet precies op dezelfde tijd, maar omdat er wat overlap zat in hun verblijven hebben we ook nog een paar leuke dagen met zijn vieren doorgebracht.

Voordat mijn ouders hier waren hebben Liza en ik een lang weekend met zijn tweeën gekampeerd in Okinawa, de uitgestrekte subtropische eilandengroep ten zuiden van Japan. Met oprechte dank overigens aan de All Nippon Airways, die zo vriendelijk waren op hun website de mogelijkheid aan te bieden om, mits je ruime tijd van tevoren reserveert en betaalt, voor bepaalde periodes vliegtickets voor de helft van de prijs aan te bieden. En dat was nog niet alles. Toen wij namelijk vrijdagochtend vroeg op het vliegveld Haneda bij onze gate aankwamen zagen wij dat we niet met een gewoon toestel naar Okinawa gevlogen zouden worden, maar dat, tot onze grote verrukking, ons vliegtuig geheel beschilderd was met Pokemon-personages. En toen wij vervolgens het vliegtuig betreden bleek dat ook de bekleding van de stoelen, de gordijntjes bij de toiletten, de papieren kopjes waarin ons drinken geserveerd werd en zelfs de schattige schortjes van de stewardessen allen een Pokemon-motief hadden... Ik raakte weer vervuld van een gevoel van verliefde verwondering voor de prachtige wansmaak die dit land soms tentoonspreidt, vooral wanneer het tekenfilmfiguurtjes en soortgelijke schattigheden betreft.

Ons vliegtuig gaat naar Naha, de hoofdstad van de prefectuur Okinawa. Naha ligt op het grootste eiland van de eilandengroep, ongeveer halverwege Kyushu en Taiwan, en bevindt zich daarmee maar net boven de kreeftskeerkring, op dezelfde hoogte als de Sahara, de Perzische Golf en Noord-Mexico. Ik realiseer me dat ik niet eerder zo zuidelijk ben geweest en hoop van harte dat ik een mooi kleurtje aan dit weekend zal overhouden. Helaas is het nog bewolkt wanneer we aankomen, maar dat mag de pret niet drukken. We nemen de splinternieuwe monorail en rijden vervolgens een half uur door Naha; een bizar chaotische verzameling wittige blokkendozen in de meest uiteenlopende vormen en maten. Bij het eindpunt aangekomen stappen we uit. Het is nog bewolkt, maar aangenaam warm; de ietwat trillende lucht legt een lichte deken over ons heen, als ware het reeds zomer. We lopen tussen krakkemikkige blokkendoosjes en kleine eethuisjes door. Her en der zien we jonge kinderen in zomerkleding en iets oudere kinderen in de bloedhete Pruisische legeruniformpjes en matrozenpakjes (afhankelijk van hun geslacht) die in dit land voor schooluniform moeten doorgaan. De meeste van hen zien er, hun kleding uitgezonderd, opmerkelijk anders uit dan de kinderen in Tokyo; behalve een donkerder huid hebben ze ook andere gelaatstrekken.

We lopen naar Shuri, de vroegere hoofdstad, waar het oude paleis van de koning van Ryukyu (de eigenlijke naam van de eilandengroep) zich bevindt. Het oorspronkelijke paleis stamt uit de hoogtijdagen van de Ryukyu-cultuur (15e en 16e eeuw), toen de eilandengroep nog een Chinees protectoraat was en er nog geen Japanners of Amerikanen de dienst uitmaakten. Helaas is het kasteel, evenals nagenoeg elk ander gebouw op het eiland, volledig verwoest tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar de reconstructie mag er wezen. Voor de beroemde toegangspoort, een fraai rood bouwwerk met een ingenieuze constructie van balken en dwarsbalken als dak dat enigszins aan de poorten van de Chinatown in Yokohama doet denken, proberen dames in prachtige jurken ons te verleiden voor een niet nader gespecificeerd geldbedrag met hen op de foto te gaan, of, beter nog, om zelf zo'n jurk aan te trekken. We lopen verder. Een babybroertje van de Chinese muur slingert zich om het kasteel heen. Uit discreet weggestopte luidsprekers komt traditionele muziek. Poorten en deurposten worden bewaakt door fraai uitgesneden draken. We laten de binnenkant van het paleis voor wat het is en genieten van de wandeling door de paleistuin, waar vier oudere dames met hoofddoekjes onkruid aan het verwijderen zijn. Zonder enige gêne Engels sprekende souvenirverkopers proberen ons te verleiden modelloze T-shirts van het genre 'I love Okinawa!!! :)' te kopen. We bezoeken het deels gerestaureerde koninklijke mausoleum; ofschoon er slechts een fractie van het origineel te zien is is het een indrukwekkend complex met een aantal fraai versierde stenen muren, omgeven door lianenbomen met krioelende wortels en bamboe. De zon breekt steeds verder door. In een grote vijver zwemmen karpers en waterschildpadden.

We laten de stad achter ons. Dit weekend verder geen geschiedenis, godsdienst of maatschappelijke ontwikkelingen, maar een tentje op een strandje op een afgelegen eilandje. Even niets.

Ons eilandje ligt in een eilandengroepje, ongeveer een uur varen verwijderd van het hoofdeiland. Het heeft een klein dorpje met enkele honderden inwoners. In het dorpje bevinden zich een levensmiddelenwinkeltje, enkele pensions, een café-restaurant en een basisschool. Tussen de huizen liggen moestuintjes waarboven dode kraaien zijn gehangen. Voor een ongemaaid grasveldje waarop zich een houten schuurtje met een altaar bevindt staat een kleine torii. De rode verf is reeds grotendeels afgebladderd. Er zijn nauwelijks mensen.

Na wat proviand te hebben ingeslagen verlaten we het dorp. De lucht is weer aan het betrekken. Ons eilandje is heuvelachtig en bestaat grotendeels uit bos en struikgewas. In de verte zien we een witte kraanvogel. Gezoem van cicades en andere insekten vult de van de geur van jasmijn vervulde lucht. We passeren met zuurstofflessen gevulde schuurtjes - de meeste mensen die hier komen komen om te duiken - en komen aan bij het schitterende zandstrand, dat we een tijdje volgen voor we bij het veldje en het verwaarloosde washok aankomen waar we kunnen kamperen. In de omgeving staan twee andere tentjes; we zetten het onze er in de buurt. We krijgen bezoek van twee herten, een dolle insekt en een grote, glimmend zwarte salamander. Na een voedzame maaltijd van crackertjes met tonijn, kwarteleitjes uit blik, winterpeen en groentesap gaan we vroeg slapen.

De volgende dag is het grauw en kil. We maken een wandeling over een rotspaadje, vanwaar we een prachtig uitzicht hebben op het strand, de zee en de andere eilandjes. De geuren van de onbekende planten zijn intens en prikkelend, en doen me verlangen naar meer en langere wandelingen. Maar wanneer we rond het middaguur weer bij de tent zijn begint het te regenen. Wat begint als een onschuldig buitje wordt heviger en heviger en ontwikkelt zich tot een ongekend zware hoosbui die tot het begin van de avond zal voortduren. We zitten in het washok, zingen liedjes, praten en doen spelletjes - er is weinig anders dat we kunnen doen. De hemel huilt zich leeg, terwijl wij samen op de zon wachten.

Wanneer het 's avonds eventjes droog is gaan we naar het dorpje om wat inkopen te doen. De weg ligt bezaait met vele tientallen doodgereden salamanders. Het is een verschrikkelijk gezicht. Een kikkermannenkoor zingt uit volle borst potentiële liefdespartners toe.
Soms liggen leven en dood heel dicht bij elkaar.

De volgende dag is het nog steeds grijs en kil, maar gelukkig is het droog. We slapen uit, zwemmen, praten en wandelen. Een piepklein kreupel schildpadje zit verdrietig op de weg te wachten tot een lief meisje hem voorzichtig in de berm zet. We komen bij een strandje dat bezaait ligt met prachtige schelpen en besteden de halve middag aan het verzamelen van de mooiste exemplaren (die later in twee zware, stinkende plastic zakken meegenomen zullen worden naar Tokyo, om daar vervolgens zonder verdere bestemming op een balkon van een dormitory voor uitwisselingsstudenten te belanden). Nu en dan komt er uit een schelp een bange heremietkreeft tevoorschijn, die we netjes laten gaan. 's Avonds genieten we op het terras van het door drie vriendelijke dames gerunde café-restaurant 'Hard Rock Bar' van een heerlijke Okinawaanse vismaaltijd. De sushi smaakt totaal anders dan wat ik ooit gehad heb; de rijst is licht zout en gekruid, de vis is mij totaal onbekend maar smaakt verrukkelijk. Voor ons ligt het strand, met daarachter de zee, gehuld in duisternis. Het begint weer te regenen. Helaas kunnen we door het slechte weer geen sterren zien, maar het heerlijke eten, de vriendelijke bediening en bovenal het besef hoe fantastisch is dat we samen mogen zijn en dat we samen hier mogen zijn maken dat meer dan goed.

Wanneer we door de regen teruglopen naar de tent, horen we weer het kikkerkoor.

Als we op maandagochtend, de dag waarop we helaas weer terugmoeten naar Tokyo omdat de plicht nu eenmaal roept, uit ons tentje kruipen is het prachtig zonnig weer. De lucht en de zee zijn stralend blauw en het is heerlijk warm.

De timing van de weergoden kwam ons dit weekeinde niet zo goed uit. Maar het was toch heerlijk om even een paar dagen helemaal weg te zijn van alles, in een tentje te slapen, niets te moeten en bovenal alle tijd te hebben voor elkaar.

En we komen terug naar ons eilandje. Beloofd.

Nakano en het Arabische restaurant

Er is één groot verschil tussen Tokyo enerzijds, en andere door mij bezochte miljoenensteden als Parijs, Londen, Rome en Seoul anderzijds: Tokyo is niet één stad. Tokyo is een verzameling steden, die in enkele eeuwen tijd van eenvoudige boeren- of vissersdorpjes zijn veranderd in uitgestrekte complexen van kantoorkastelen, kooptempels en woonfabrieken, of die letterlijk uit de zee zijn gestampt, maar die nooit helemaal één geheel zijn geworden. Tokyo is niet een stad met een centrum en daaromheen historische wijken. De steden zijn op het oog zelfstandig opererende organen, slechts met elkaar verbonden door de nimmer aflatende ijzeren aderen van de treinen en metro's.

De bekendste steden worden met elkaar verbonden door de cirkelvormige Yamanote-lijn, de aorta van Tokyo. Aan deze spoorlijn vinden we winkelparadijzen als Shinjuku, Ikebukuro en Akihabara, economische en politieke machtscentra als Shinagawa, Yurakucho en Shinbashi, epicentra van populaire cultuur als Shibuya en Harajuku, universiteitswijken als Takadanobaba en Kanda, en het museumpark van Ueno. Dit zijn de bekende plaatsen van Tokyo, die de Lonely Planet netjes voor ons op een rijtje zet, en die stuk voor stuk hun charme hebben en de moeite van het bezoeken waard zijn. Maar daarnaast heeft Tokyo een groot aantal minder bekende, maar niet minder charmante gezichten. Zelfs binnen de veilige Yamanotecirkel zijn er prachtige, tamelijk onbekende, kleinere wijken, gevuld met interessante winkeltjes, uitstekende restaurants en bijzondere verborgen tempeltjes. Kagurazaka is zo'n wijk; een vrij steile heuveltop waarover een smal weggetje loopt dat geflankeerd wordt door verschillende gezellige restaurantjes en cafés en een fraaie tempel. Ook zeker de moeite van het bezoeken waard is Okubo, een wijk met een grote allochtone (vooral Koreaanse) populatie, wat zich uit in een grote hoeveelheid betaalbare restaurantjes uit alle hoeken van Azië en de rest van de wereld, alsmede winkeltjes met Koreaanse kleding en muziekinstrumenten.

Gisteren bezocht ik Nakano. Nakano is een andere, relatief onbekende stad in Tokyo; slechts tien minuutjes treinen buiten de Yamanotecirkel, maar toch was ik er nog nooit geweest. Nakano voelt als een typische middelgrote provinciestad. De spreekwoordelijke rook van het nabijgelegen Shinjuku is in geen velden of wegen te bekennen. Het tamelijk grote station, dat de stad verbindt met de buitenwereld en dat de bewoners elke dag netjes uitzwaait wanneer zij de trein nemen naar hun kantoor binnen de Yamanotecirkel, kijkt aan de ene kant uit op een pleintje met een nietzeggend abstract beeldhouwwerk, de vanzelfsprekende filialen van bepaalde winkel- en fastfoodketens en een paar pachinko-gokhallen, en aan de andere kant op een busstationnetje, een overdekte winkelstraat en een enorme moderne architectonische verworvenheid in de vorm van een laars met zonnepanelen - werkelijk, op het eerste gezicht had het evengoed een willekeurige stad in Kyushu of Tohoku kunnen zijn.

De overdekte winkelstraat is gevuld met schoenenwinkels, drogisten en slijterijen. Maar achter de TL-verlichte treurnis bevindt zich een schitterend doolhofje van smalle, onoverdekte steegjes, gevuld met restaurants en cafés. Sushi-restaurants in de vorm van houten blokhutten, louche barretjes waarvoor besnorde mannetjes met rode haren en slobberende pantalons staan, kromme doodlopende straatjes met half verborgen Italiaanse, Chinese en Thaise eethuisjes, antieke lantaarnpalen met met fazantenmotieven versierde lampenkappen van glas-in-lood, en heerlijke etensluchten van uiteenlopende origine vullen de zachte lenteavond.

We bezoeken een Arabisch restaurant. Een Japanse dame in een fraaie zwarte kaftan heet ons welkom. De muren zijn versierd met uitbundige mozaïeken, en met een kaart van het Middellandse Zeegebied. Aan de plafonds hangen namaak-olielampen, en in de hoek staat een televisie die beelden toont van oude stations in zandkleurige stadjes en minstens zo oude licht bebaarde heren met doeken op hun hoofd en kraaienpootjes om hun ogen. Vertrouwde volksmuziek vult de ruimte. Middenin het restaurant staat een met bonte plantenmotieven versierd marktkraampje, waarop zich vier flessen wijn bevinden, die, te oordelen naar de vlaggetjes die eraan hangen, afkomstig zijn uit respectievelijk Marokko, Algerije, Tunesië en Turkije. De keuken wordt van het restaurant afgesneden door een souq-achtig, boogvormig poortje. Wanneer ik naar het toilet ga zie ik een krat Grolsch staan.

Het eten is niet goedkoop, maar het is het waard. Pitabrood met dikke klodders humus, verukkelijke Libanese tabbouleh en een eveneens heerlijke, vergelijkbare salade uit Tunesië, aubergine met kikkererwten, garnalen met groente, kruidige Algerijnse wijn... Er is niets mis met de Japanse keuken, maar dit is wel een heel erg smakelijke afwisseling!

Na afloop van het eten drinken we een met bloemen beschilderde fles Franse wijn in een zichzelf bistro noemend cafeetje dat het midden houdt tussen een dorpscafé in Lotharingen en de huiskamer van een bejaard Gronings stel; licht verkleurd bloemetjesbehang, enkele zware houten tafels en net gestreken kleedjes met een strak ruitjesmotief kleuren de kamer nostalgisch. Het enige dat ontbreekt is een tikkende klok.

We gaan te voet terug naar huis, wat nog geen uur duurt.

Het is mooi om af en toe weer nieuwe plekken te mogen ontdekken. Tokyo is een ijsberg, met prachtige juweeltjes onder de oppervlakte.

Kersenbloesem

Ineens was het zover. Na dagen van nerveus afwachten kon de natuur zich niet meer beheersen. Alsof Onze Lieve Heer zijn horloge erop gelijk gezet had waren de nauwelijks zichtbare knopjes op de boomtakken allemaal tegelijkertijd open gesprongen, om plaats te maken voor een waar wolkendek van wonderschone bloemen. Kale boompjes waren plots veranderd in majestueuze bloesemdragers. Uit het niets waren de knokige eendjes veranderd in pronkende zwanen. Vol trots etaleerden ze het prachtige verenkleed dat zij niet meer dan twee weken in het jaar mogen dragen. Vol liefde omarmden zij de verrukte mensen die en masse naar buiten waren gekomen, hun jas hadden uitgetrokken en zelfs het bovenste knoopje van hun overhemd hadden losgemaakt. Vol vrolijkheid vergaapten de mensen zich aan de zwoel op de zachte wind dansende bloesem boven hen. Het was van een niet te evenaren schoonheid. Alle clichés over Japanse esthetiek, die steeds leger leken te worden, waren opeens weer helemaal waar. Sterker nog, ze werden moeiteloos overtroffen - zeker toen enkele dagen later uit het uitbundige wolkendek de eerste bloempjes reeds naar beneden dwarrelden, een zachte dood tegemoet.

Ik kon niet anders dan dansen door de dikke bloemendeken. Voor het eerst zag ik hoe symfonieën van Vivaldi eruit zien. Mijn jas had ik thuisgelaten, mijn fototoestel gelukkig niet. Het tijdstip van de dag veranderde, het licht veranderde, en zo veranderden ook de bloemen. Maar ze bleven zingen, waar ik ze ook zag. En om dat te kunnen horen zaten alle mensen buiten. Mensen dronken, mensen aten, mensen speelden, mensen maakten muziek, mensen dronken nog meer. Kitanomaru Park, Yoyogi Park, Edogawa Park, Toyama Park - overal zaten andere mensen met andere achtergronden en andere verlangens op identitieke lappen blauw landbouwplastic identitieke blikjes bier te legen. Eerstejaarsstudenten bezochten hospiteerbijeenkomsten van studentenclubs op lappen landbouwplastic onder de bloesem. Parttime artiesten bespeelden hun Afrikaanse trommels op lappen landbouwplastic onder de bloesem. Fris afgestudeerden met stropdassen bespraken hun nieuwe verantwoordelijke levens op lappen landbouwplastic onder de bloesem. Raden van bestuur van multinationals nuttigden hun lunches op lappen landbouwplastic onder de bloesem. Buitenlandse gelukzoekers oefenden hun Japanse vaardigheden uit op Japanse jongedames op lappen landbouwplastic onder de bloesem.

Totdat, na tien dolle dagen, een venijnige regenbui een groot deel van de bloemblaadjes meedogenloos van de bomen sleurde, en iedereen terugkeerde naar de orde van de dag.

Maar die schitterende wandeling door de bloesemtunnel langs de Kamidagawa-rivier zal ik niet snel vergeten.
De muziek echoot nog zachtjes na.

Japan en ik

Maart is bijna voorbij. Met vallen en opstaan maakt de lente haar opwachting. Het is nog behoorlijk fris, maar in tegenstelling tot de afgelopen dagen is het ook heerlijk zonnig. Ik maak een dagwandeling in de bergen ten westen van de stad. Mijn door grote hoeveelheden uitlaatgassen welhaast comateus geworden neus wordt liefdevol uit zijn boze droom wakker geschud door de vele subtiele geuren van ontluikende planten die hem bereiken. Ik wandel door een uitbundig palet van groentinten dat ik al lange tijd niet meer gezien heb. Onderweg passeer ik verscheidene Japanners van respectabele leeftijd. Zonder uitzondering dragen ze geruite houthakkersoverhemden, katoenen handschoentjes en alpenhoedjes (die van de heren zijn grijs, groen of donkerblauw, die van de dames lichtblauw of lila); velen complementeren deze outfit met kunststoffen skistokken en, de dames althans, met bijzonder tuttige sjaaltjes in dezelfde kleur als hun hoed. Vanaf een heuveltop zie ik de majestueuze blauwe silhouetten van de bergen ten westen van mij. Naar de opwindende kreten van de omstanders te oordelen is het lichtblauwe, vage silhouet in de verte niets minder dan Mount Fuji.

Grote plakken modder liften mee met mijn loopschoenen. Naarmate ik verder van het kabelbaanstation en de noodletentjes op de meest beroemde heuveltop verwijderd raak wordt het aantal mensen dat ik tegenkom minder. Ik passeer zeven bolbuikige geluksgoden, die mij als altijd gastvrij toelachen. Ze dragen voor de verandering dezelfde rode kledij als Jizo, de reiziger die de kinderen redt. Wat later passeer ik een waterval waaronder op gezette tijden mensen bij wijze van religieuze oefening gaan staan. Ik besluit dat het daar toch nog een beetje te koud voor is en loop verder. De hoge ceders breken de zonnestralen en doen ze uiteenvallen in een dambord van licht en schaduw. Ik zing een liedje over de morgen die aangebroken is, maar het is reeds middag. Nu en dan passeer ik verlaten schuren vol oude, wegrottende houten bankjes en tafels. Ik eet een heerlijk koekje dat volgens de slogan op de verpakking een klein brood is. De namiddagzon verwarmt mijn gezicht, terwijl een aangename moeheid zich ontfermt over mijn benen. Ik kom niemand meer tegen; ik ben alleen met het bos en de zon.

Ik denk na over dit jaar, over dit land, over mijn toekomst. Ik ben hier nu ruim een half jaar; mijn verblijf hier is op tweederde. Na een lange pauze begint volgende week het volgende semester. Over iets meer dan drie maanden zit ik al weer in het vliegtuig terug naar Europa. Het is moeilijk me dat echt voor te stellen. De manier waarop ik hier tijd ervaar is totaal anders dan hoe het tot nog toe meestal geweest is, wat bij vlagen vervreemdend is. Mijn perceptie van tijd is namelijk direct verbonden aan mijn verblijf hier. Alles wat ik hier doe is tijdelijk, en als gevolg daarvan lijkt het soms alsof ik me op een bepaalde manier meer bewust ben van wat ik doe en ervaar. Er is een minder grote scheiding tussen de gebeurtenissen en ervaringen enerzijds, en de plaats en het moment waarop ze plaatsvinden anderzijds. Op een bepaalde manier is mijn verblijf hier één geheel, één moment, dat direct verbonden is aan deze plek. Alles wat mij hier gebeurt vindt dus plaats op dit ene moment, op deze ene plek. Ik realiseer mij de beperkte tijdsduur van mijn verblijf hier, waardoor alles wat ik doe in mijn perceptie een minder permanent karakter krijgt dan wat in Nederland het geval zou zijn. Ik realiseer mij hoezeer alle gebeurtenissen niet alleen verbonden zijn aan dit moment, maar evenzeer aan deze plaats - dit land, deze stad, deze universiteit. De gebeurtenissen, hun plaats en hun tijd raken daardoor veel onlosmakelijker met elkaar verbonden dan ze in Nederland geweest zouden zijn. Dat heeft verschillende gevolgen. Enerzijds maakt het mijn ervaringen heel intens, doordat de idee 'hier en nu' veel meer betekenis krijgt. Anderzijds draagt het, zoals gezegd, ook bij aan een hele andere tijdsbeleving; ik ervaar wel verandering, maar minder dan anders zoiets als het 'voorbijgaan van tijd'. En af en toe realiseer ik me dan opeens weer hoe snel dit jaar toch eigenlijk voorbij gaat...

Het wordt lente. Ik ben op tweederde van mijn verblijf hier, en ik stel me de vragen die ik mezelf de laatste tijd vaker gesteld heb. Waarom Japan? Wat in dit land heeft mij zo geboeid en aangetrokken - zozeer dat ik een lang gekoesterde droom voor haar inruilde? En, belangrijker, wat wil ik verder met dit land? Welke kant ga ik op wanneer ik straks weer thuis ben in Nederland? Ik heb er nog wel even voor nodig, maar als ik straks mijn beide bacheloropleidingen afgerond heb, welke weg sla ik dan in? Is de aantrekkingskracht die dit land altijd op mij heeft uitgeoefend voldoende om op verder te gaan? Waarop is deze aantrekkingskracht gebaseerd?

Mijn liefde voor Japan is gebaseerd op mijn persoonlijke ervaringen met het land en de mensen. Die ervaringen zijn intens geweest. De indruk die Japan op mij heeft achtergelaten toen ik hier op mijn vijftiende en mijn zeventiende jaar was was groot. Ik was verliefd op de indrukwekkende grandeur van de metropolis Tokyo, op de rijke traditie en de mysterieuze rust en balans van de religieuze plaatsen, op de geheimen van de taal die ik begon te ontrafelen, op de vriendelijke mensen die mij zo gastvrij ontvingen, op de natuurlijke schoonheid van de bergen, op het fraai gestileerde, fysieke theater. En bovenal, er was die bijzondere mix van constante verwondering en het gevoel ergens volledig thuis te zijn - het je ne sais quoi dat me verbond aan dit land op een manier zoals ik me aan geen ander land verbonden heb gevoeld.

Sinds de eerste keer dat ik in Japan was was ik er zeker van dat ik ooit langere tijd, ten minste een jaar, in dit land wilde wonen. Die wens is dit jaar uitgekomen. Dat is een groot geschenk. Ik weet dat niet iedereen de mogelijkheid heeft een jaar in het buitenland studeren. Ik heb die mogelijkheid gekregen, en daar ben ik dankbaar voor.

Maar het hier daadwerkelijk wonen confronteert me wel met de overgang van de naïeve, romantische fascinatie naar de meer genuanceerde realiteit. Japan is een land dat vele prachtige dingen heeft voortgebracht op het gebied van religie, literatuur, theater en architectuur. Maar Japan vertegenwoordigt ook zaken die recht indruisen tegen belangrijke waarden van mij. Zo zie ik de bescherming van het milieu en het behoud van de natuurlijke ruimte als belangrijke collectieve verplichtingen in deze tijd. Maar Japan is een land dat de afgelopen decennia door bevriende bureaucraten en aannemers op destructieve wijze volgebouwd is met volstrekt onnodige snelwegen en stuwdammen, dat zijn CO2-uitstoot nog almaar fors ziet toenemen, en dat geen wetgeving heeft die het dumpen van gifstoffen verbiedt, hetgeen dan ook op grote schaal gebeurt (dit alles in een land waar momenteel een wereldtentoonstelling plaatsvindt die als thema 'milieu' heeft). Ook zie ik nationalistische ideologieën als gevaarlijk en verwerpelijk. Maar Japan is een land waar vaak extreemrechtse parades plaatsvinden, waar inwoners van Koreaanse afkomst stelselmatig door xenofobische politici en media, maar ook door de wet gediscrimineerd worden, en waar historici weigeren historische gruweldaden te vermelden in geschiedenisboeken voor middelbare scholen omdat scholieren 'trots moeten zijn op hun land'. Ik geloof dat onderwijs erop gericht zou moeten zijn op mensen te leren hoe ze moeten denken, niet wat ze moeten denken; dat het mensen moet leren zaken van verschillende kanten te bekijken en niet klakkeloos officiële versies te accepteren. Maar Japan is een land met een onderwijssysteem dat erop gericht is mensen aan te leren hoe ze zich in de maatschappij dienen te gedragen en wat ze dienen te denken over die maatschappij en het land, waar kinderen op basis- en middelbare scholen keihard moeten werken om vervolgens, wanneer zij eenmaal aan een universiteit studeren, niets meer uit te vreten (ter illustratie: ik studeer aan de op twee of drie na meest prestigieuze universiteit van het land. Het onderwijs hier is, een uitzondering daargelaten, middelmatig, en het niveau van veel van mijn Japanse medestudenten abominabel - niet omdat ze dom zijn en niet zaken kunnen onthouden, wel omdat ze nooit geleerd hebben ook maar simpele conclusies te trekken en hun mening te presenteren). Daarnaast vertegenwoordigt dit land een extreem ver doorgevoerd materialisme en consumentisme, heeft het een volstrekt ondemocratisch, aristocratisch politieke systeem, behandelt het vluchtelingen op mensonterende wijze, wordt met regelmaat de doodstraf voltrokken, bestaat er de obsessieve drang alles en iedereen te registreren... Het zijn allemaal aspecten van Japan die niet overeenkomen met voor mij belangrijke waarden.

Dat neemt niet weg dat ik hier veel leer en dat ik geniet van mijn verblijf. Ik heb het afgelopen semester twee vakken gevolgd die wel uitdagend en leerzaam waren, en hoop ook dit semester enkele interessante vaken te kunnen volgen - al weet ik dat dit heel erg afhankelijk is van individuele docenten, en zodoende een kwestie is van geluk of pech. Ik heb een geweldige bijbaan met veel verantwoordelijkheid en vrijheid, waar ik veel goede ervaring mee opdoe. Ik heb veel gelegenheid andere talen te spreken en ben daarin dan ook flink vooruit gegaan. Ik ben bevriend geraakt met een aantal bijzondere mensen. En ik geniet nog steeds met volle teugen van deze grootse, grillige stad, met al haar gezichten en geheimen.

Ik weet niet wat ik verder met dit land wil. Ik weet niet wanneer en waarom ik hier in de toekomst weer terugkom. Maar ondanks al haar tekortkomingen is Japan een land dat mij telkens weer verwondert, verrast - en waar ik me thuisvoel.

De wandeling nadert haar einde. Een boom die er vroeg bij is draagt de eerste bloesem van het jaar.

Voor mij zie ik een grote torii.

De nieuwe lente is begonnen.