Noorse les

Vorige week zijn we begonnen aan onze cursus Noors. Elke woensdagmiddag hebben we drie uur les. Er zijn ongeveer vijftien leerlingen, allemaal wetenschappers en hun partners. Zeker tien nationaliteiten zijn er vertegenwoordigd. De docente is een vrolijke en vlotte jonge vrouw die Inger heet. Ze doet het prima.

Nhung en ik hebben de basisgroep overgeslagen, en zitten nu in groep twee. Het niveau ligt niet al te hoog, want de beta's moeten het ook kunnen volgen, maar het is moeilijk genoeg om leuk te blijven.

Vandaag is de tweede les. Het thema: familie. De docente schrijft een zin op het bord, die u ook zonder enige voorkennis van de Noorse taal wel zult begrijpen: Er familie viktig i Norge? Ja, dat haal je de koekoek. Geen enkel volk zegt van zichzelf dat het familie niet belangrijk vindt. Het belang van familiebanden speelt een centrale rol in om het even welke nationale ideologie.

Maar het klopt wel: Noren zijn behoorlijk familieziek. Men gaat voor vijf uur huiswaarts, want de avond dient thuis doorgebracht, met partner en kinderen. Het weekend is al net zo heilig, want dan gaat het hele gezin er samen op uit. Het bos is dan vol met buggy's, draagzakken en kraaiend grut. Alles van kop tot teen ingepakt, natuurlijk, compleet met bivakmutsen en reflecterende hesjes.

Dat Noren veel belang hechten aan hun familie is dus wel duidelijk. Maar de vraag is natuurlijk wat er verstaan wordt onder de term 'familie'. Dat is namelijk niet overal hetzelfde, zo blijkt vandaag.

De docente schrijft de namen voor verschillende familieleden op het bord. Ze begint met mamma en pappa, of mor en far. Mama eerst, natuurlijk. We leren ook dat mama de kone is van papa, en papa de mann van mama. Zij hebben twee barn (kinderen), een sønn en een datter, die elkaars bror en søster zijn. Tot zover weinig bijzonders.

Was ik de docent geweest, dan was ik nu verder gegaan met de grootouders, gevolgd door de ooms en tantes. Maar in plaats daarvan verschijnen op het bord de woorden samboer, de partner met wie je samenwoont, en kjæreste, vriend(innet)je. Je hoeft niet getrouwd te zijn om een gezinnetje te beginnen, natuurlijk, wat dat betreft is Noorwegen hetzelfde als Nederland.

Daarna wordt het pas echt interessant. De docente schrijft de woorden halvbror, halvsøster, stebror en stesøster op het bord. (Die hoef ik niet te vertalen, toch?) Vervolgens schrijft ze bonusbarn.

Wat is in godsnaam een 'bonuskind', zult u zich afvragen, en u bent niet de enige. Welnu, volgens onze docente is dit het woord dat gebruikt wordt voor de kinderen van je partner. Dat wil zeggen: de kinderen die je partner heeft overgehouden aan een eerdere relatie, en waar jij vervolgens voor mag zorgen, zijn je 'bonuskinderen'.

Pas dan verschijnen, in een hoekje van het inmiddels gevulde schoolbord, bestemor en bestefar (grootmoeder en grootvader). Ooms en tantes blijven evenwel onbenoemd. Wel krijgen we, als klap op de vuurpijl, het woord likekjønnetekteskap cadeau. Homohuwelijk, noemen we dat in Nederland.

Een gedeelte van de klas begint zich te roeren. Niet vanwege het feit dat homo's in Noorwegen kunnen trouwen - 's lands wijs, 's lands eer - maar wel vanwege het feit dat tussen alle samenwoners en stiefzussen en bonuskinderen geen plaats is voor ooms, tantes, neven en nichten.

Vooral de Italiaanse studenten maken bezwaar, en ik sluit me bij hen aan. Sinds een half jaar heb ik niet alleen Vietnamese schoonzusters en zwagers, maar ook vier neefjes en twee nichtjes, en ondanks alle communicatieproblemen zijn ze belangrijk voor me. Ook heb ik een goede band met veel van mijn ooms, tantes, neven en nichten. Halfbroers en stiefzusjes heb ik daarentegen niet - laat staan bonuskinderen.

Ingers reactie is veelzeggend. Ze ziet haar ooms en tantes een of twee keer per jaar. Haar zoontje kent de namen van zijn neven en nichten niet. Het gezin mag heilig zijn in Noorwegen, het is een kleine eenheid. Extended family kent men nauwelijks. De Italianen staren haar met open mond aan.

Niet iedereen volgt de hele discussie. Het duurt even voordat de Tanzaniaanse man achter in de klas doorheeft waar we het over hebben. Hij was even weggedroomd, maar als hij hoort dat neven en nichten in Noorwegen niet belangrijk gevonden worden schrikt hij op.

Zijn reactie brengt bij mij een antropologiecollege dat ik jaren geleden bijwoonde in herinnering. De professor vertelde over het belang van extended family in Oost-Afrika. Bij de Masaï, zo leerden we, zijn oudere vrouwelijke familieleden verantwoordelijk voor de socialisatie van kinderen in de gemeenschap. Ze zijn ook verantwoordelijk voor de seksuele socialisatie van puberjongens, door ze de fijne kneepjes van het vak bij te brengen.

'What about the aunts? NOT EVEN THE AUNTS!?' roept mijn klasgenoot luid, zijn stem vol onbegrip en verontwaardiging.

God zegene de cultuurverschillen. Het leren van een nieuwe taal wordt er nog leuker van.