Het Stop BroeikasHuis, de jongen in de blauwe fleecetrui en de schattige soepschildpad

Het eerste semester is afgelopen. De laatste tentamens zijn gemaakt, de laatste werkstukken geschreven en de laatste presentaties gepresenteerd. De komende twee maanden wachten mij onder meer enig achterstallig Leids schrijfwerk, vele avonden waarop ik de Nederlandse dan wel Engelse taal moet doceren, oriënterende bezoeken aan fundamentalistische kerken in verband met scriptieplannen voor volgend jaar, enkele bezoeken aan heetwaterbronnen, musea en toneelvoorstellingenen, en niet te vergeten een korte reis naar Seoul, voordat in april het veelbelovende tweede semester aanbreekt. En dan duurt het nog maar een paar maanden voor mijn verblijf hier ten einde is... Enfin, daar hoef ik voorlopig nog niet aan te denken; ik ben nu precies halverwege en vermaak me nog prima.

Vorige week hadden we dus onze laatste colleges van het semester. De juffen van de Japanse les vonden dat een mooie gelegenheid voor een excursie. Eerder waren wij al eens met onze klas op stap geweest naar de beroemdste tempel van de stad (door de meeste van mijn medestudenten vooral benut voor een bezoekje aan de ongeëvenaard levendige winkelstraat vóór deze tempel) en een niet onaardig historisch museum. Deze keer bezochten wij een educatief zeer verantwoorde plek, die dankzij de thematiek voor juf O. van groot persoonlijk belang is.

Zoals ik eerder verteld heb, is juf O. een tamelijk introverte, stille dame (dit in tegenstelling tot juf T., die huppelt en kakelt als een kalkoen die aan de coke is). Haar eentonige lessen deinen mee met het zachte geluid van haar stem, die zij nooit verheft. Ze legt ons grammaticale constructies uit met het engelengeduld van een kleuterjuf die een onhandige, verlegen leerling leert hoe hij zijn veters moet strikken. Haar lessen zijn een aangenaam saaie deken van oneindige onzinnige voorbeeldzinnetjes, slechts af en toe onderbroken door een videoband met een aflevering van het journaal, waarin voor de zoveelste keer geruststellend verteld wordt over zeer hevige sneeuwval aan de andere kant van de bergen - alsof de hele wereld plotseling opgehouden heeft met bloeden, en er niets bestaat dan Japanners die mopperen over sneeuw. Haar lessen zijn, kortom, een warm bad van nostalgische saaiheid, dat herinneringen oproept aan ellenlange reeksen bloedeloze rekensommen op regenachtige dinsdagmiddagen op de Openbare Basisschool Den Horn.

Edoch, toen wij waren toegekomen aan het hoofdstuk van ons lesboek dat zich bezighoudt met milieuproblematiek, was er een opmerkelijke verandering te bespeuren in het gedrag van juf O. Gepassioneerd vertelde ze ons hoe wij ons afval moeten scheiden, wat het verschil is tussen het broeikaseffect en het gat in de ozonlaag (tamelijk schokkend was ook het feit dat zo'n drie kwart van mijn - vooral Amerikaanse - klasgenoten dit niet bleek te weten, maar dat terzijde), en dat we niet te lang in de zon moeten lopen - voor het eerst werd me duidelijk waarom juf O. tijdens prachtige heldere herfstdagen met een parasol rondloopt. Daarna toonde ze ons een vrij dramatische video met door de zure regen aangevreten stervende Zweedse bomen. Aan het eind van de les verklaarde ze verlegen zelf actief te zijn als milieuvoorlichtster. De altijd ingetogen juf O. had haar passie onthuld.

Zodoende begaven wij ons voor de laatste excursie van dit semester naar de zogenaamde Stop Ondankan (ストップ温暖館). De Stop Ondankan is een enig ingerichte, behoorlijk warme speelzaal met knusse vloerbedekking op de vloer, grote foto's van smeltende poolkappen en smerige keukens aan de wanden, computers met educatieve recyclespelletjes her en der verspreid, en tafeltjes met zeeschildpaddenknuffels en potjes viltstiften erop. De naam van deze speelzaal is een vrij ingenieuze combinatie van 'broeikaseffect' (ondanka, 温暖化) en 'gebouw' of 'hal' (kan, 館). Een soortgelijke woordgrap lijkt mij in het Nederlands in dit geval niet echt mogelijk, als je niet wilt komen te zitten met een gedrochtelijke naam als 'Stop Broeikaseffectief' ten minste. Vandaar dat 'Stop BroeikasHuis' mij de meest adequate vertaling lijkt - andere suggesties zijn natuurlijk welkom.

In het Stop BroeikasHuis worden wij ontvangen door een niet al te grote maar zeer sympathieke jongeman met een sportieve blauwe fleecetrui en een net niet te hippe bril, die mij in de verte enigszins aan een niet nader gedefiniëerde Koreaanse soapster doet denken. Een vlot en verantwoordelijk type; de favoriete schoonkleinzoon van je oma, kortom. De jongeman stelt zich voor en wij doen hetzelfde, waarna hij ons vraagt een tekening te maken met de associaties die wij hebben bij het broeikaseffect. Hij drukt ons op het hart vooral niet na te laten daarbij verschillende kleuren viltstiften te gebruiken, teneinde de tekening zo fleurig mogelijk te maken. Ondergetekende laat zich dat geen twee maal zeggen en maakt in fel oranje en paars een vlijmscherpe spotprent waarin hij links lullende, rechts zakken vullende kapitalistische regeringen beticht van de nodige hypocrisie met betrekking tot milieuproblematiek. (Voor de goede orde: het Stop BroeikasHuis wordt volledig gefinancierd door een overheid die beweert milieuproblemen belangrijk te vinden en dit soort leuke educatieve projectjes opzet, maar die tegelijkertijd niet alleen gedreigd heeft het nota bene in eigen land geproduceerde internationale klimaatverdrag niet te tekenen, maar ook nog eens de afgelopen jaren ondanks een beloofde afname van vijf procent doodleuk de totale uitstoot van CO2 heeft zien toenemen. Best leuk, milieu, maar we moeten wel prioriteiten stellen. Dat idee.)
Wanneer de jongen in de blauwe fleecetrui de tekening ziet, belooft hij mij een veelbelovende carrière bij Disney. Heb ik altijd nog iets leuks achter de hand als die carrière bij Greenpeace niets wordt...

Wat is het verband tussen schildpadden en het broeikaseffect? Geen van ons weet het antwoord, waarop de jongen in de blauwe fleecetrui aan komt zwemmen met een waanzinnig schattige pluche soepschildpad, die haar vinachtige flapperpootjes in het luchtledige fanatiek op en neer flappert, als nam ze deel aan een zwemwedstrijd in een tropische oceaan. Dat de schattige soepschildpad en de jongen in de blauwe fleecetrui een perfecte combinatie vormen wordt snel duidelijk; de schildpad kan namelijk niet alleen met haar pootjes flapperen, ze kan zelfs eitjes leggen. Precies op het moment dat zij zich boven onze tafel bevindt rolt er een aantal witte balletjes uit haar achterste, waarin zich piepkleine babyschildpadjes bevinden met roze strikjes. Mijn vrouwelijke klasgenoten en ik kraaien van plezier om zoveel onverwachte schattigheid, totdat wij met onze neus op de harde feiten worden gedrukt: er zijn geen jongetjes. En zonder jongetjesschildpadjes wordt het lastig voor de meisjesschildpadjes om later net als mama eitjes te leggen...
Wat wil het geval? Wanneer de temperatuur van het zand waarin de schattige soepschildpad haar eitjes legt 29 graden Celsius is is er geen vuiltje aan de lucht; dan houdt het aantal mannetjes het aantal vrouwtjes in evenwicht. Edoch, wanneer de temperatuur met slechts één graad stijgt, dan wordt honderd procent van de babyschildpadjes vrouwelijk. Wat inderdaad weinig bevorderlijk is voor het voortbestaan van de soort...

Ik weet het, we geloven met z'n allen in de evolutiereligie, en er zijn onder ons strenggelovige slapjanussen die op dit soort sentimentele verhaaltjes reageren met opmerkingen als: 'De natuur past zich wel aan. Als die schildpadden uitsterven waren ze gewoon niet sterk genoeg.' Gelul, natuurlijk, want het gaat hier niet om geleidelijke, maar om dramatisch snelle , tegennatuurlijke veranderingen. Eén generatie schildpadden en bye-bye. Het punt is bovendien dat het hier helemaal niet om de schildpadden alleen gaat (hoe onweerstaanbaar schattig die knuffel ook was), maar dat het verhaal van deze schildpadden exemplarisch is, en dat vele dieren- en plantensoorten op vergelijkbare wijze in hun bestaan bedreigd worden.
Maar ja, wij geloven in het recht van de sterkste, en die sterkste vindt nu eenmaal dat de volstrekt betekenisloze en bodemloze put die hij 'economische groei' noemt het doel is dat alle middelen heiligt. Schildpadden stoppen we wel in een dierentuin; kunnen we er nog wat aan verdienen ook.

De jongen in de blauwe fleecetrui bedankt ons voor onze aandacht, en vraagt ons wat we van de ochtend vonden. Wanneer ik zeg dat ik het weliswaar erg interessant vond, maar dat het toch wel een beetje hypocriet is dat de Japanse overheid wel haar burgers wil leren dat ze een beetje op hun energiegebruik moeten letten, maar zich zelf (geheel in lijn met verreweg de meeste geïndustrialiseerde landen, inclusief Nederland, laat dat voorop staan) nauwelijks hiervoor inspant, zegt de jongen in de blauwe fleecetrui dat de overheid inderdaad de verantwoordelijkheid heeft dat te doen, en dat hij en zijn collega's als werknemers van de overheid zelf ook de verantwoordelijkheid hebben de regering daarop te wijzen.
Juf O. straalt als een gloeilamp. De glimlach op haar gezicht loopt van haar linker- tot aan haar rechteroor.

Blijft de vraag waarom de verwarming daar zo loei- en loeihoog stond.