Na een half jaar

Time flies when you're having fun. Ik ben nu ruim een half jaar van huis. Toen ik uit Nederland vertrok was het december en donker, en wanneer ik aan Nederland denk zie ik nog altijd grauw najaarsweer voor me. Maar de tijd is daar natuurlijk ook voorbij gegaan. Het is moeilijk te geloven dat alle vogels hun ei reeds gelegd hebben, dat de Keukenhof in volle bloei staat, en dat de voetbalcompetitie reeds voorbij is, maar het zal wel zo zijn. Ik ben in het afgelopen half jaar ongelooflijk veel ervaringen rijker geworden, en daardoor ongetwijfeld veranderd. Het zou naïef zijn te veronderstellen dat Nederland in die tijd hetzelfde gebleven is. Elk land verandert, zelfs Nederland. Panta rhei, inderdaad.

De afgelopen tweeëneenhalve maand heb ik doorgebracht in Vietnam. Inmiddels ben ik hier min of meer gesettled. Ik heb eindelijk een vast weekritme, en ik begin langzaam maar zeker iets te begrijpen van de Vietnamese taal, geschiedenis en cultuur. Helemaal thuis voelen doe ik me hier niet - daarvoor zijn de ervaringen van negatieve vooroordelen en beledigingen net iets te talrijk, en de verschillen in moraal en levenshouding net iets te groot - maar over het algemeen bevalt het leven me hier best. Ik werk nu vijf avonden in de week; drie avonden geef ik Engelse les in Đà Nẵng, twee avonden Japanse les hier in Hội An. Rijk word ik er niet van, maar ik kan er van rondkomen. Belangrijker: het is werk dat ik met plezier doe, en waar ik, al zeg ik het zelf, ook nog eens tamelijk goed in ben.

Ik heb vrij veel vrije tijd, maar toch verveel ik me geen moment. Ik besteed natuurlijk zo veel mogelijk tijd met mijn vriendin. Op doordeweekse avonden studeren we samen, en maken motorritjes. Op zaterdag gaan we graag naar het strand, fietsen in de omgeving, of winkelen in Đà Nẵng. Verder ontmoet ik af en toe reizigers die Hội An aandoen. Wanneer ik alleen thuis ben houd ik me bezig met wat voorzichtige pogingen tot schrijven - met de nadruk op voorzichtig - en met het bestuderen van de Vietnamese taal en geschiedenis. Tôi học tiếng Việt, eindelijk maar toch!

Ik heb u verteld dat mijn fototoestel gestolen is. Daarbij ben ik de meeste foto's van de afgelopen maanden kwijtgeraakt. Ik rouw nog immer om de vele foto's van Angkor, maar ik troost me met de gedachte dat ik er ooit opnieuw rond zal lopen, gewapend met een flitsende nieuwe camera (compleet met opschroefbare lenzen, jawel). Tot die tijd doe ik het met mijn herinneringen. Gelukkig zijn er van de afgelopen tijd toch nog een paar foto's bewaard gebleven: sommige waren afkomstig van mijn camera, maar stonden op Nhungs laptop; andere waren met haar camera gemaakt. De mooiste heb ik nu op facebook gezet. U hoeft geen lid te zijn om ze te bekijken, maar kunt gewoon hier klikken. Ook heb ik een paar nieuwe foto's toegevoegd aan Tatou's tweede fotoalbum (zie hier; voor het eerste album, zie hier).

Een voorproefje:


Tatou met haar nieuwe Vietnamese hoed; op het strand nabij Hội An


Aike verzamelt kamille; op de achtergrond de tempels van Mỹ Sơn


De weg naar Hội An

Sommige mensen hebben mij ietwat bezorgd gevraagd wat er gebeurd is met mijn academische ambities. 'Je wilde toch zo graag promoveren? Wat doe je dan daar in Vietnam?' Het antwoord op die vraag is eenvoudig. Ja, dat wilde ik inderdaad, en ja, dat wil ik nog steeds. Ik heb mezelf alleen iets meer tijd gegeven. Dan maar niet in 2009 beginnen, 2010 is ook prima. Ik vermaak me wel, in de tussentijd. En ik leer ondertussen het nodige bij.

Soms lijkt het leven van toevalligheden aan elkaar te hangen. De vraag is natuurlijk hoe toevallig die toevalligheden zijn. Herinnert u zich nog dat ik vorig jaar gesolliciteerd heb naar een AiO-plaats in Oslo? Ik had aanvankelijk een erg goed gevoel bij de aanstelling, en bij mijn eigen onderzoeksvoorstel. Ook de hoogleraar die mij zou gaan begeleiden was positief. Maar het duurde lang voor ik iets hoorde. Erg lang. Pas in augustus kreeg ik een kort, nietszeggend mailtje waarin mij werd medegedeeld dat de AiO-plaats naar iemand anders was gegaan. Ik was tamelijk verbolgen - niet over het feit dat ik gepasseerd was (ik hield er al lang geen rekening meer mee dat ik nog verkozen zou worden), maar wel over de gebrekkige communicatie hunnerzijds. Ondertussen had ik een poging ondernomen een Amerikaanse Fulbright-beurs te bemachtigen, maar ook daar werd ik vreemd genoeg afgewezen.

Ieder nadeel heeft zijn voordeel, zo wil het cliché, en het cliché is maar al te waar. Uitgeblust als ik was na het schrijven van mijn masterscriptie en het met vallen en opstaan herstellen van de ziekte van Lyme, besloot ik dat het niet zo'n gek idee zou zijn om even pauze te nemen, en eindelijk die reis te gaan maken die ik al zo lang had willen maken. Ik vestigde mij in een vreemde stad, schraapte wat geld bij elkaar met onnozele baantjes, en vluchtte vervolgens in december opgelucht het land uit - maar niet nadat ik nog een poging had gewaagd een AiO-plaats aan mijn alma mater te bemachtigen. Ook deze ging echter aan mijn neus voorbij, zij het nipt.

En nu? Nu zit ik hier, verdomde dankbaar dat ik in de afgelopen negen maanden drie maal afgewezen ben. En, zo vernam ik recentelijk via-via, het was echt kiele-kiele. Naar verluidt vond de sollicitatiecommissie in Oslo mijn onderzoeksvoorstel namelijk het beste. Klaarblijkelijk was de enige reden dat men mij niet aannam een puur bureaucratische: ik had mijn masterdiploma nog niet binnen op het moment dat ik solliciteerde, en kon het derhalve de commissie niet voorleggen. Natuurlijk zou het promotietraject pas beginnen nadat ik mijn masterprogramma had afgerond - maar dat vond men kennelijk niet voldoende. Onder het motto 'in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst' legde men mijn cum laude bachelordiploma's en sterke onderzoeksvoorstel naast zich neer, daar ik op dat moment nog geen papiertje op zak had waarop stond dat ik een master was.

Kent u dat gevoel? Dat gevoel van: het is geen toeval, het heeft zo moeten zijn? De poppenspeler heeft me laten ruiken aan AiO-plaatsen, aan de wetenschap, aan de toekomst - maar zij/hij vond het nog te vroeg om me deze stap te laten maken. Eerst moest ik meer leren over mezelf, over anderen, over de wereld waarin ik leef, over goden en demonen, en over de liefde. Ik moest de confrontatie aangaan met mezelf, met mijn eigen angsten en verlangens. Na zes jaar boeken bestudeerd te hebben was het tijd om te ervaren. Ik moest op reis, mezelf leren kennen, mijn spoken overwinnen. Ik moest mijn eigen mythe maken, om met Joseph Campbell te spreken.

De rest van het verhaal kent u. Ik hoorde de stemmen van goden en geesten en boeddha's, en zal nooit meer monotheïst kunnen zijn. Ik zag armoede en uitbuiting. Ik ervoer de kracht van vooroordelen, de menselijke behoefte de ander af te keuren. Ik zag hoe intens seks, geld en macht met elkaar verweven kunnen zijn. Ik begreep eindelijk wat Aziaten al zo lang begrijpen: dat je in je leven op een bepaalde manier de handelingen en gedachten van je voorouders met je meedraagt. Ik zag de hel, met eigen ogen, in Cambodja - zelfs Dante had het niet treffender kunnen verbeelden. Ik leerde dingen over mezelf die ik hier niet op kan schrijven. Ik begreep plotseling donders goed dat er heel veel is waarvan ik geen ene donder begrijp. En uiteindelijk ontmoette ik haar naar wie ik al die tijd op weg was, zonder dat te weten.

De reis is echter nog niet voorbij. Ik heb me hier gevestigd, maar niet voorgoed. De protagonist uit de mythen van Campbell gaat uiteindelijk weer terug naar huis. Dat geldt voor Dorothy, dat geldt voor Odysseus, dat geldt voor Skywalker, en dat zal dus ook wel voor Aike gelden. Ik weet alleen niet of de plaats waar ik opgroeide ook echt mijn thuis is, in de metafysische betekenis van het woord. De vraag waar ik uiteindelijk terecht zal komen is dan ook een interessante. Nomade die ik ben is mijn verlangen naar een plaats die ik thuis kan noemen onverminderd groot, maar vermoedelijk zal die plaats nog even op zich laten wachten. Er is een aantal landen waar ik een sterke band mee heb, maar het land waar mijn kinderen zullen opgroeien is niet noodzakelijkerwijs een van die landen - afhankelijk als ik ben van externe factoren als werkgelegenheid en immigratiewetten.

De toekomst is, kortom, even onzeker als een jaar geleden, en dat is maar goed ook. Een leven zonder verrassingen, het zou maar saai zijn. Leve het onverwachte, of we het nou toeval, noodlot of voorzienigheid noemen. Leve het nu, en al zijn geschenken. En het nu, dat is voor mij Vietnam, dat is taalles, motorrijden, gemene roddels, rijstpapier met verse groenten, tropische hitte, prachtige dromen, sterke koffie met mierzoete gecondenseerde melk, karaoke, couchsurfen, krabben en schelpdieren, stranden, beledigingen, vrolijke en ambitieuze studenten, censuur, Bière Larue, bezorgde schoonouders in spe, noodlesoep, hoop en liefde.

Enfin. De verre toekomst mag dan volstrekt ongewis zijn, de nabije toekomst is dat iets minder. De nomade miste de Groningse zeeklei een beetje, eerlijk gezegd. Hij miste zijn familie en vrienden in Nederland. Ook wilde hij zijn vriendin graag zijn land laten zien, stiekeme nationalist die hij is. En dus schuimde hij vliegtarieven.nl af, op zoek naar goedkope tickets. En jawel: niemand minder dan onze goede oude Russische vrienden kwamen te hulp. Voor een bedrag dat aanzienlijk lager lag dan het bedrag dat de concurrenten rekenden boden ze retourtickets Hanoi-Europa vice versa aan.

Wat betekent dat? Het betekent dat we, mits de Nederlandse ambassade zo vriendelijk is Nhung een visum te verlenen, van 7 augustus tot 7 september aanstaande in Europa verblijven. We zijn van plan de eerste twee weken in Groningen door te brengen, en de laatste week van augustus in de Randstad. We verheugen ons erop jullie (weer) te zien, en bij te kletsen.

En daarna? Daarna gaan we voorlopig terug naar Vietnam. Of we in Hội An blijven, of toch verhuizen naar een van de grote steden, is op dit moment nog onduidelijk. Maar we houden jullie op de hoogte.

Voor nu: succes met alle examens, tentamens, werkstress, lentekriebels, scripties, zomervakanties en alle andere spannende dingen van de komende tijd.

Tot over een maand of drie.